Danıştay 10. Daire 2018/3843 Esas 2021/5602 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2018/3843
Karar No : 2021/5602

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ...
VEKİLİ : Av. ...
KARŞI TARAF (DAVALI) : ...Bakanlığı / ...
(Mülga ...Bakanlığı)
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri ...

İSTEMİN_KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında Mersin İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile davacı arasında imzalanan hibe sözleşmesine istinaden 23/05/2016 tarihinde ödenen 295.777,97 TL tutarındaki hibenin iadesine ilişkin 15/12/2017 tarih ve 3204943 sayılı İl Tarım ve Orman Müdürlüğü işleminin iptali ile davalı idare uhdesinde bulunan 42.750,00 TL teminat bedelinin iadesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararıyla; özel hukuk hükümlerine tabi hibe sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlığın görüm ve çözümünde adli yargı yerinin görevli ve yetkili olduğu gerekçesiyle davanın görev yönünden reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesince; davacının istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ_EDENİN_İDDİALARI : Davacı tarafından, benzer uyuşmazlıklarda Uyuşmazlık Mahkemesi tarafından davanın İdari Yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğine karar verildiği, davanın görüm ve çözümünde ...İdare Mahkemesinin görevli olduğu, Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davalı idare tarafından temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Davacı ile Mersin Tarım ve Orman İl Müdürlüğü arasında 27/11/2015 tarihinde proje tutarı 855.000,00 TL, hibe oranı %50 olan alternatif enerji kullanan yeni sera kurulumu projesinin uygulanmasına yönelik proje maliyetinin bir kısmı için hibe sözleşmesi imzalandığı, projenin gerçekleştirilmesi için yapılan ihalenin ilk aşaması olan sera inşaatının onaylanması neticesinde %50 hibe payına isabet eden hakediş miktarının 23/05/2016 tarihinde davacıya ödendiği, ihalenin ikinci aşaması olan güneş enerjisi sistemi kurulumuna ilişkin yatırım için gerekli bağlantı izni alınamadığından sera kurulumu projesinin gerçekleştirilemediği, yasal süresi içinde projenin tamamlanmadığından bahisle, tamamlanan sera inşaatı nedeniyle ödenen 295.777,97 TL tutarındaki hibenin yasal faiziyle birlikte yatırılması gerektiğinin davacıya bildirilmesi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
25/04/2006 tarih ve 26148 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 5488 sayılı Tarım Kanunu’nun "Amaç" başlıklı 1. maddesinde, “Bu Kanunun amacı; tarım sektörünün ve kırsal alanın, kalkınma plân ve stratejileri doğrultusunda geliştirilmesi ve desteklenmesi için gerekli politikaların tespit edilmesi ve düzenlemelerin yapılmasıdır.” hükmüne; "Kapsam" başlıklı 2. maddesinde, “Bu Kanun, tarım politikalarının amaç, kapsam ve konularının belirlenmesi; tarımsal destekleme politikalarının amaç ve ilkeleriyle temel destekleme programlarının tanımlanması; bu programların yürütülmesine ilişkin piyasa düzenlemeleri, finansman ve idarî yapılanmanın tespit edilmesi; tarım sektöründe uygulanacak öncelikli araştırma ve geliştirme programlarıyla ilgili kanunî ve idarî düzenlemelerin yapılması ve tüm bunlarla ilgili uygulama usûl ve esaslarını kapsar.” hükmüne yer verilerek, tarımsal politika, plan ve programların 5488 sayılı Kanun çerçevesinde yapılacağı belirlenmiş; aynı Kanun'un 7. maddesi ile de bu konulardaki yetki Tarım ve Orman Bakanlığı’na verilmiştir.
Bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, davaya konu sözleşmenin imzalandığı tarihte yürürlükte olan, Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Kapsamında Tarıma Dayalı Ekonomik Yatırımların Desteklenmesi Hakkında 2014/43 sayılı Tebliğ hazırlanmış ve 26/10/2014 tarih ve 29157 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun, "İdari dava türleri ve idari yargı yetkisinin sınırı" başlıklı 2. maddesi, 1. fıkrası, (c) bendinde, Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaların idari davalar olduğu hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinde, idari dava türleri; idari işlemlere karşı açılan iptal davaları, idari eylem ve işlemlerden dolayı açılacak tam yargı davaları ve idari sözleşmelerden dolayı çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar olarak belirlenmiştir.
İdari işlem; idarenin, hukuk âleminde değişiklik, yenilik doğuran irade açıklaması olup, bir tasarruf veya kararın idari işlem sayılabilmesi için, idari makamca verilmiş olması ve idarenin, idare hukuku alanında gördüğü idari faaliyete ilişkin olması gerekmektedir.
İdari makamların, idari faaliyetin görülmesi sırasında kullandıkları kamu gücü ise, söz konusu makamlara, bireyler ile girdikleri ilişkilerde, onların iradesinden bağımsız bir şekilde, hatta karşıt iradelerine rağmen, tek yanlı olarak hukuki sonuçlar ve etkiler yaratabilecek işlemler yapabilme yetki ve yeteneği tanıdığından, kamu gücünün kullanılmasından doğan uyuşmazlıkların idari yargı yerinde görülmesi gerektiği açıktır.
Başka bir ifadeyle, idare hukuku kuralları içinde kamu hizmetinin yürütülmesi amacıyla, kamu gücü kullanılarak tek yanlı irade beyanıyla tesis edilen idari işlemler, idari eylemler ve idari sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklar nedeniyle açılan davaların görüm ve çözümü, idari yargının görev alanında bulunmaktadır.
İdari sözleşmeler, taraflarından en az birisi bir kamu tüzel kişisi olan ve bir kamu hizmetinin yürütülmesine ilişkin ve/veya özel hukuku aşan birtakım hükümler içeren sözleşmeler olarak tanımlanmaktadır. Bu çerçevede, bir kamu hizmetinin kurulması ve/veya işletilmesi için yapılan idarî sözleşmeler; gerek hizmetin yürütülmesini sağlamak için hizmeti yapanlara kamu gücüne dayanan kimi yetkiler tanıması, gerekse idarenin, hizmetin düzenli ve istikrarlı biçimde yürütülmesini sağlamak için denetim ve gözetim yetkisine sahip olması yönlerinden özel hukuk sözleşmelerinden ayrılmaktadır.
Davaya konu sözleşme bu itibarla ele alındığında, tarımsal kalkınma gibi kamu düzenini yakından ilgilendiren bir konuda yapılması, sözleşmeye ilişkin içerik ve şartların sözleşme öncesinde Bakanlık tarafından hazırlanmış olması ve diğer tarafın bu şartlara uygun sözleşme ibrazı ile talebinin dikkate alınabilmesi, sözleşmenin devamı süresince idarenin denetim ve teftiş yetkilerinin bulunması, herhangi bir eksiklik halinde sözleşmenin tek taraflı olarak feshine karar verilebilmesi ve nihayet, sözleşme gereğinin yerine getirilmemesi ya da haksız olarak hibe ödemesi yapılması halinde haksız ödemelerin 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre tahsil edilebileceğinin öngörülmüş olması nedenleri ile sözleşmenin, sınırları yargı kararları ile belirlenen idari sözleşme niteliğini taşıdığı sonucuna varılmıştır.
Her ne kadar, taraflar arasındaki hibe sözleşmesinin 15.3 maddesinde, “Bu hibe sözleşmesi, Türkiye Cumhuriyeti yasalarına tabidir. Yasal bir anlaşmazlık durumunda Mersin Mahkemeleri ve İcra Daireleri yetkilidir.” şeklinde bir düzenlemeye yer verilmiş ise de, söz konusu düzenleme görev ya da yargı koluna ilişkin olmayıp, mahkemelerin yer yönünden yetkisini belirlemeye yönelik bir düzenlemedir. Bu nedenle görevli yargı yerinin belirlenmesi açısından bir saptayıcılığı bulunmamaktadır.
Bu durumda; kırsal kalkınma yatırımlarının desteklenmesi programı çerçevesinde tarıma dayalı yatırımların desteklenmesi kapsamında imzalanan hibe sözleşmenin İdare Hukuku'na tabi bir idari sözleşme olduğu ve dolayısı ile dava konusu uyuşmazlığın görüm ve çözümünün İdari Yargı'nın görev alanına girdiği sonucuna varılmıştır.
Nitekim, Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümünün ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararı da bu yöndedir.
Belirtilen nedenlerle, dava konusu uyuşmazlığın idari yargıda görülüp çözümlenmesi gerekmekte olup, davanın görev yönünden reddi yolundaki .... İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın görev yönünden reddine ilişkin .... İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 17/11/2021 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.