Danıştay 8. Daire 2016/7170 Esas 2021/5291 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2016/7170
Karar No : 2021/5291

DAVACI : ...
DAVALILAR : 1- ... Birliği
VEKİLİ : Av. ...
2- ... Odası
VEKİLİ : Av. ...

DAVANIN KONUSU :
1-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliğinin 50. maddesinin ilk cümlesinin,
2- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Disiplin Yönetmeliğinin 8 maddesinin c bendinin;
3- TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06 maddesindeki “Mesleki Denetim MMH’nin … asgari ücret, asgari çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve Kontrol Büroları’nca denetlenmesidir” ibaresinin, 11. maddesinin “MMH'nin … asgari çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve kontrol bürolarınca mesleki denetim uygulamalarının nasıl yapılacağı, çıkarılacak "TMMOB Asgari Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Büroları'nın Kurulmasına ilişkin Yönetmelik"te belirlenir ve bu Yönetmelik Resmi Gazete'de yayımlanır.” ibaresinin;
4- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık-Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliğinin 4/k maddesinin;
5- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği'nin 99/A-B-C maddelerinin, 100. maddesinin (l) bendindeki “Mesleki denetim gelirleri...” ibaresinin;
6-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 1'inci maddesindeki "...mesleki denetim, kapasite ve yeterlilik açısından değerlendirilmelerine...” ibaresinin, 2 ’nci maddesinin "... mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını... ” ibaresinin, 4 'üncü maddesinin (j) bendinin, 7’nci maddesinin (a) bendindeki "...mühendislik hizmetini odanın denetimine sunmak zorundadır.” ibaresinin, 9’uncu maddesinin başlangıcındaki “…denetiminde...” ibaresinin ve (b) bendinin "...hizmetlerin ve büroların denetlenmesi...” ibaresinin, 10 'uncu maddenin tümünün, 11 'inci maddesindeki “mesleki denetim işlemlerinde... ” ibaresinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
EMO Onur Kurulu'nun uyguladığı ağır para cezasının bir disiplin cezası olduğu, idari işlemin kaynağının mesleki denetime uymamak olduğu, ancak EMO’nun üst hukuk normları ile düzenlenmiş bir mesleki denetim yetkisinin olmadığı, üst hukuk normları olan Anayasa ve 6235 sayılı Yasada “mesleki denetim” yetkisi bulunmadığı için bu yetkinin yönetmelikle düzenlenemeyeceği, olmayan bir yetkiye dayandırılarak disiplin cezası verilemeyeceği, Anayasa ve 6235 sayılı Kanun'da Odaların mühendis ve mimarların üretmiş olduğu mühendislik hizmet ve ürünlerinin mesleki denetimine ilişkin hiç bir yetkisinin bulunmadığı, mesleki denetim diye bir kavramın üst hukuk normlarında düzenlenmediği, üst hukuk normlarında EMO’ya verilmiş görev ve yetkiler arasında mesleki denetim yapabilme adında bir düzenleme bulunmadığı için buna uymamayı suç sayan bir cezai düzenleme de yer almadığı, EMO ya yasa ile düzenlenerek verilmiş bir mesleki denetim yetkisinin olmadığı, mesleki denetim yetkisinin ancak yasakoyucu tarafından tanınabilecek, onun yetki ve takdirinde olan bir yetki türü olduğu yorumla var edilemeyeceği, 6235 sayılı yasanın Odaların amaçlarını 2/b maddesinde 4 temel gaye olarak belirlediği ve kısıtladığı, bu amaçlar arasında mesleki denetim kavramının mevcut olmadığı, meslek birlikleri ve bunlara bağlı odaların görev alanlarının belirlenmesinin yasal düzenleme ile yasa koyucu tarafından tespit edilen asli bir yetki kapsamında olduğu ve 6235 sayılı yasanın hiçbir maddesinde mesleki denetim diye bir yetkiyi içermediği, bu gün yürürlükte bulunan Anayasanın da, Odaların mesleki denetimine ilişkin bir yetkiyi düzenlemediği iddia edilmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMASI :
... Birliği'nin Savunması;
Usule ilişkin olarak, daha önce reddine karar verilen dilekçeden farklı olmayan bu dilekçenin de İYUK'un 3. maddesine uygun olmadığı bu nedenle davanın öncelikle bu yönüyle reddi gerektiği, davacının iptalini talep ettiği yönetmeliklerin yayımı üzerinden yıllar geçtiği, davanın süre yönünden reddi gerekeceği ileri sürülmüştür.
Esasa ilişkin olarak ise, davacıya TMMOB Yüksek Onur Kurulu’nun ... tarih ve ... nolu kararıyla onanan Elektrik Mühendisleri Odası Onur Kurulu’nun ... tarih ve ... nolu kararıyla, üyenin üretmiş olduğu mühendislik hizmetlerini mesleki denetime sunmadığı gerekçesiyle 891.00-TL ağır para cezası uygulandığı, davacının esas olarak meslek örgütlerinin mesleki denetim yapma yetkilerinin Anayasada yer almadığı ve dolayısıyla mesleki denetim yapma yetkilerinin bulunmadığını ileri sürdüğü, davacının iddiasının hukuken yersiz olduğu, Anayasanın 135. maddesi ile 6235 sayılı TMMOB Yasası hükümleri gereğince meslek odası olarak TMMOB ve EMO'nun üyeleri üzerinde gözetim ve denetim görevinin bulunduğu, mesleki denetim ve uygulamanın Anayasa ve 6235 sayılı Yasa'nın amacına uygun olduğu, birliğin, Anayasanın 124 üncü maddesi ve TMMOB Yasası'nın 39 ve geçici 3 üncü maddesinin kendisine tanıdığı yetkiye dayanarak, mimar ve mühendisleri ihtisas kollarına ayırarak her kol için Oda kurmak, meslek mensuplarının ortak menfaatlerini karşılamak, meslek etiğini oluşturmak mühendislik ve mimarlık meslek dallarını geliştirmek, nitelikli hizmet elde etmek, meslektaşlar arasında işbirliği ve dayanışmayı sağlamak, haksız rekabeti önlenmek gibi kuruluş amacına uygun düzenleyici işlemler tesis etmek, kurallar koymakla görevli olduğu, denetimin, özellikle akademik ve mesleki yeterliliğin saptanması yönünden önem taşıdığı, bu denetimin, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de meslek odaları aracılığıyla gerçekleştirldiği, Oda ile üyesi arasındaki ilişkinin yalnızca üye-kayıt ilişkisinden ibaret olamayacağı, üyenin mesleki faaliyetini yürütürken Oda'nın Genel Kurul kararlarına ve düzenlemelerine uymakla yükümlü olduğu, bu nedenle davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmaktadır.
... Odası'nın Savunması;
Usule ilişkin olarak, davada iptali istenilen yönetmelik düzenlemelerinin bir kısmının davacıya uygulanan disiplin cezası işlemiyle ilgisi bulunmadığı, dava konusu yapılan yönetmeliklerin uzun yıllar önce Resmi Gazete’de yayımlanmak suretiyle yürürlüğe girmiş olduğu ve davada zaman aşımı süresinin geçirildiği ileri sürülmüştür.
Esasa ilişkin olarak ise, davacıya TMMOB Yüksek Onur Kurulu’nun ... tarih ve ... nolu kararıyla onanan Elektrik Mühendisleri Odası Onur Kurulu’nun ... tarih ve ... nolu kararıyla, üyenin üretmiş olduğu mühendislik hizmetlerini mesleki denetime sunmadığı gerekçesiyle 891.00-TL ağır para cezası uygulandığı, davacı esas olarak meslek örgütlerinin mesleki denetim yapma yetkilerinin Anayasa’da yer almadığını ve dolayısıyla mesleki denetim yapma yetkilerinin bulunmadığını ileri sürmekte olduğu, ancak Anayasa’nın 135. maddesi ile 6235 sayılı TMMOB Yasası hükümleri gereğince meslek odası olarak TMMOB ve EMO’nun üyeleri üzerinde gözetim ve denetim görevinin bulunduğu, dava konusu düzenlemelerde herhangi bir hukuka aykırılık söz konusu olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : ...
DÜŞÜNCESİ : Davanın kısmen karar verilmesine yer olmadığı, kısmen iptal, kısmen reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : ...
DÜŞÜNCESİ : Dava, Elektrik Mühendisi olan davacının, mühendislik hizmetlerini mesleki denetime sunmadığından bahisle Elektrik Mühendisleri Odası Onur Kurulu’nun ... günlü, ... sayılı kararı ile 891,00 TL ağır para cezası ile cezalandırılması üzerine, bu işlemin dayanağı olan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi ile 10. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
Davacı hakkında tesis edilen ceza işlemi yukarıda belirtilen Yönetmelik maddelerine dayanılarak tesis edilmiş olduğundan, davanın esası bu maddelere hasren incelenmiştir.
Anayasanın, "Yönetmelikler", başlıklı 124. maddesinde; başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabileceği, "Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları", başlıklı 135. maddesinde de; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarının, belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleri olduğu, hükmüne yer verilmiştir.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununun birliğin kuruluş amacının düzenlendiği 2. maddesinin (b) fıkrasında; mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak, birliğin başlıca kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
Yukarıda yer alan yasal mevzuat uyarınca kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları arasında yer alan davalı birliğin ve meslek odasının, meslek mensuplarının ve bu mesleki faaliyetten yararlananların karşılıklı hak ve menfaatlerini korumak amacıyla belli bir meslek disiplini sağlamaya yönelik olarak örgütlenmiş olduğu açıktır.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret Ve Mesleki Denetim Uygulama Yönetmeliğinin, "kapsam", başlıklı 2. maddesinde; yönetmeliğin mühendislik hizmeti üreten Oda üyelerinin görev ve sorumlulukları ile mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını, serbest mühendislik hizmetleri üretilmesinde uyulacak kurallar ile uygulama esaslarını kapsayacağı düzenlenmiş, “tanımlar” başlıklı 4/j maddesinde; Mesleki denetim: EMH’nin, BMH’nin, BMMH’nin en az ücret, tasarım ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin Oda birimleri tarafından denetlenerek hizmeti üreten üyenin kayıt ve sicillerinin tutulması, şeklinde tanımlanmıştır.
Davacının para cezası ile cezalandırılmasına ilişkin işlemin dayanağını teşkil eden ve dava konusu edilen Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret Ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliğinin 7/1-a maddesinde, Oda üyelerinin mesleklerini uygularken, mesleğinin uygulanmasında Oda üyesinin, toplum içinde meslek topluluğunun temsilcisi durumunda olduğu, yürürlükteki mühendislik ile ilgili tüm mevzuat, şartname ve standartlar ile mesleğinin uygulanmasına ilişkin Oda Yönetim Kurulu kararlarına uymak ve mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorunda olduğu, “Mesleki Denetim Uygulama Esasları” başlıklı 10. maddesinde, Odanın mesleki denetim yapmaya yetkili birimlerinin, mesleki denetimi kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan Elektrik Mühendisleri Odasının tüzel kişiliği adına yapacağı, tüm projelerin, projenin uygulanacağı yerdeki Oda birimi tarafından ya da SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimi tarafından denetleneceği, Oda birimlerinin mesleki denetim için gelen EMH’yi en geç 3 işgünü içinde inceleyeceği, mevcut mevzuata ve standartlara aykırı bir durumu yoksa mesleki denetim işlemini sonuçlandıracağı, Oda Yönetim Kurulu’nun belirlediği tanımlama üzerinden, mesleki denetim hizmetinin karşılığı olarak önceden belirlenmiş maktu bir mesleki denetim bedelinin alınacağı kurala bağlanmıştır.
Yukarıda belirtilen düzenlemelerde öngörülen denetimin içerik incelemesi dışında kalan, meslek mensubunca bazı belge ve bilgilerin bulundurulmasına böylece mesleki disiplin sağlanmasına yönelik şekli bir denetim olduğu anlaşılmaktadır. Meslek örgütü olan bir kurumun, mesleki unvanı almış mensubunun yeterliliğini irdeleyemeyeceği, meslek mensuplarının yaptığı işin içeriğini denetleyemeyeceği de tabiidir.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliğinin 10. maddesinin (ğ) bendindeki “....ülke ekonomisine uygunluğu...”ibaresi ve (h) bendindeki “......ihale bedeli üzerinden....” ibaresi, Danıştay Sekizinci Dairesinin 01.06.2017 tarih ve E:2011/880, K:2017/4567 sayılı kararıyla iptal edilmiştir.
Bu nedenle, Yönetmeliğin dava konusu edilen 10. maddesinin (ğ) ve (h) bendlerinin iptal edilen kısımlarının esasını inceleme olanağı bulunmamaktadır
Mühendislik hizmetlerinin bilimsel ve teknik yönünün ağırlığı nedeniyle, hizmetin kalitesi ya da yeterliliği gibi hususların, hizmetten yararlananlarca ölçülmesi, eleştirilmesi, yaptırıma bağlanması mümkün olamayacağından, söz konusu hizmetlerin yönetmelik hükümleriyle çerçevelendirilip, teknik kriterlerle mesleki faaliyetin denetiminin yapılmasını gerektireceğinden, davaya konu edilen Yönetmelik maddelerinin diğer kısımlarında üst hukuk normlarına aykırı bir yön görülmemektedir.
Açıklanan nedenlerle TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliğinin (ğ) bendinde yer alan “...ülke ekonomisine uygunluğu...”, (h) bendinde yer alan “...ihale bedeli üzerinden...” ibarelerine yönelik olarak dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı, Yönetmeliğin dava konusu edilen diğer maddelerine yönelik olarak davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Elektrik Mühendisi olan davacı tarafından, mühendislik hizmetlerini mesleki denetime sunmadığından bahisle Elektrik Mühendisleri Odası Onur Kurulu’nun ... günlü, ... sayılı kararı ile 891,00 TL ağır para cezası ile cezalandırılması üzerine, bu işlemin dayanağı olduğu ileri sürülerek dava konusu düzenlemelerin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı idarelerin usule ilişkin iddiaları kabul edilmeyerek işin esasına geçilmiştir.

ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 124. maddesinde; “Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.” hükmü yer almaktadır.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yasası'nın 2. maddesinde; bütün mühendis ve mimarları ihtisas kollarına ayırmak ve her kol için bir oda kurulmasına karar vermek; bu suretle aynı ihtisasa mensup meslek mensuplarını bir Odanın bünyesinde toplamak; merkezde idare heyeti, haysiyet divanı ve murakıplar gibi görevlilere yetecek kadar üyesi bulunmayan Odanın merkezini, Umumi Heyetin belirleyeceği yerde açmak; mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı, normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek Birliğin kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
32. maddesinde; ”Odaların gelirleri:
a) Aza kaydiyeleri;
b) Aza yıllık aidatı;
c) Hizmet karşılığı alınan ücretler;
ç) Vesika ücretleri;
d) Neşriyat hasılatı;
e) Bağış ve yardımlar;
f) Para cezaları;
g) İştiraklerden mütevellit karlar;
h) Mesleki müsabakalarda derece ve mansiyon alanlarla jüriye aza seçilenlerin alacakları paraların yüzde beşleri;
i) Müteferrik gelirler.” hükmü yer almaktadır.
33. maddesinde; "Türkiye'de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihdisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler. Kamu Kurumu ve Kuruluşları ile İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarında asli ve sürekli olarak çalışan mühendislik ve mimarlık meslekleri mensuplarının meslek ve ihtisaslarıyla ilgili odaya girmeleri isteklerine bağlıdır. Ancak bunlar görevlerinin gereği olan işleri yaparken, mesleki bakımdan, Odaya kayıtlı meslektaşlarının yetkileriyle haklarına sahip ve onların ödevleriyle yükümlüdürler. Bu konuda Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları ile ilgili hükümler saklıdır." hükmü yer almaktadır.
39. maddesinde; "Bu Kanun hükümleri müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunur." hükmü temel alınarak yürürlüğe konulan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği'nin 7/a maddesi; "Günün gereklerine, koşullarına ve olanaklarına uygun olarak üyelerinin sorunlarını çözmek için çalışmak, mesleğin üye toplum ve ülke yararlarına göre uygulanması ve geliştirilmesi için gerekli çabaları göstermek, diğer meslek Odaları, üyeleri ve halkla ilişkilerinde dürüstlüğü ve ahlakı korumak, uzmanlık alanında ülke çıkarlarına uygun politikalar üreterek bunları savunmak, kamuoyu oluşturmak, ilgilileri uyarmak,"
7/d maddesi; “Üyelerin hak ve yetkilerini korumak, üyeler arası dayanışmayı sağlamak, haksız rekabeti önlemek için gerekli gördüğü tüm girişim ve etkinliklerde bulunmak,”
99/A maddesi, “Serbest meslek hizmeti üreten üyelerin mesleki çalışmalarının Oda mevzuatı ve diğer standart, şartname ve yönetmeliklere uygunluğunun denetimi amacı ile ihtiyaca göre il ya da ilçelerde mesleki denetim bürosu kurulur.”
99/B maddesi, “Mesleki denetim büroları şube yönetim kurulunun önerisi ile Oda Yönetim Kurulu kararıyla oluşturulur veya kapatılır. Mesleki denetim bürosu sorumlusu olarak bir ya da iki üye mesleki denetim için şube yönetim kurulu tarafından görevlendirilir.
Mesleki denetim bürosu sorumluları mesleki denetim işlevini Oda mevzuatına uygun olarak yürütür.”
99/C maddesi, “Mesleki denetim büroları ilgili şubesi tarafından Oda mevzuatı uyarınca denetlenir. Şube yönetim kurulu gerek gördüğünde sorumluları değiştirebilir ya da mesleki denetim bürosunun kapatılmasını Oda Yönetim Kurulundan isteyebilir.
100. maddesinin (l) bendi “(Değişik:RG-11/5/2010-27578) Mesleki denetim gelirleri ve diğer gelirler.”
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ana Yönetmeliğinin 50. maddesi, “Odalar kendi meslek alanına ve meslek mensubuna ilişkin mesleki denetim uygulamasında bulunabilirler. Birden fazla Odanın ilgisi olan konularda, konuyla ilgili Odaların uyuşmazlığı halinde yetki ve sorumluluk TMMOB Yönetim Kurulunca belirlenir.”
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Disiplin Yönetmeliğinin 8 maddesinin c bendi, “Mesleki denetim uygulamasına aykırı davranmak,”
TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin;
04/06. maddesi; “Mesleki Denetim MMH'nin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgari ücret, asgari çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve Kontrol Büroları'nca denetlenmesidir.”
11. maddesi; “MMH'nin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgari çizim ve düzenleme esasları açısından bu hizmetlerin Meslek Odaları ve kontrol bürolarınca mesleki denetim uygulamalarının nasıl yapılacağı, çıkarılacak "TMMOB Asgari Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Büroları'nın Kurulmasına ilişkin Yönetmelik"te belirlenir ve bu Yönetmelik Resmi Gazete'de yayımlanır.”
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık-Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliğinin 4/k maddesi, “Mesleki Denetim: Mimarlık ve mühendislik hizmetlerinin ihtisas dalları arasında uyum ve işbirliği içinde yürütülmesi ve asgari ücret, asgari çizim ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin ilgili meslek odaları ve kontrol bürolarınca denetlenmesini,”
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin;
1'inci maddesi; “Bu Yönetmelik, teknik hizmet kalitesinin yükseltilmesi, yapı, sistem tasarımı ve tesis üretiminin sağlam, kullanışlı, güvenilir ve ekonomik bir biçimde toplum yararına yürütülmesine katkıda bulunacak önlemlerin alınması, meslek mensuplarının haklarının korunması, haksız rekabetin önlenmesi, mühendis ile işveren arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, Oda üyelerinin ve işverenin yasal haklarının korunması, yapı ve tesis üretimini denetim ve ilgili projeleri onay ile görevli kamu kuruluşlarına ve yerel yönetimlere yardımcı ve destek olunması, serbest müşavirlik ve mühendislik hizmeti yapan kişi ve kuruluşların mesleki denetim, kapasite ve yeterlilik açısından değerlendirilmelerine esas olan kayıtların tutulması amacıyla hazırlanmıştır.”
2’nci maddesi; "Bu Yönetmelik, mühendislik hizmeti üreten Oda üyelerinin görev ve sorumlulukları ile mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını, serbest mühendislik hizmetleri üretilmesinde uyulacak kurallar ile uygulama esaslarını kapsar.”
4 'üncü maddesinin (j) bendi; “Mesleki denetim: EMH’nin, BMH’nin, BMMH’nin en az ücret, tasarım ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin Oda birimleri tarafından denetlenerek hizmeti üreten üyenin kayıt ve sicillerinin tutulmasını,”
7’nci maddesinin (a) bendi; "Mesleğinin uygulanmasında Oda üyesi, toplum içinde meslek topluluğunun temsilcisi durumundadır ve yürürlükteki mühendislik ile ilgili tüm mevzuat, şartname ve standartlar ile mesleğinin uygulanmasına ilişkin Oda Yönetim Kurulu kararlarına uymak ve mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorundadır.”
9 ’uncu maddesinin başlangıcında; “(1) Serbest meslek uygulamaları ve denetiminde Oda aşağıdaki görevleri yerine getirir: ”
9’uncu maddesinin (b) bendi; "Oda, serbest mühendislerin, hizmetlerinin ve bürolarının denetlemesi ve sicillerinin tutulmasıyla ilgili her türlü önlemi alabilir ve ilgililere bildirimde bulunabilir.”
10 'uncu maddesi; “1) Mesleki denetim aşağıdaki esaslar çerçevesinde yerine getirilir:
a) Odanın mesleki denetim yapmaya yetkili birimleri, mesleki denetimi kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan Elektrik Mühendisleri Odasının tüzel kişiliği adına yaparlar.
b) Tüm projeler, projenin uygulanacağı yerdeki Oda birimi tarafından ya da SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimi tarafından denetlenir.
c) Oda birimi tarafından projenin daha önceden mesleki denetim yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Yapı ve tesis SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimi dışında ise yapının bulunduğu Oda birimi tarafından bu kontrolün yapılması sağlanır.
ç) Oda birimleri mesleki denetim için gelen EMH’yi en geç 3 işgünü içinde inceler, mevcut mevzuata ve standartlara aykırı bir durumu yoksa mesleki denetim işlemini sonuçlandırır.
d) Oda Yönetim Kurulu’nun belirlediği tanımlama üzerinden, mesleki denetim hizmetinin karşılığı olarak önceden belirlenmiş maktu bir mesleki denetim bedeli alınır.
e) Serbest mühendislik hizmetlerine ilişkin, en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş serbest meslek makbuzu ya da fatura, en geç sözleşme gereği yapılan hizmetin tamamlanmasından sonra veya ilgili idare tarafından projenin onaylanmasından sonra Oda'ya sunulur.
f) Ruhsatın yenilenmesi nedeniyle tekrar mesleki denetime getirilen ve projede yapılan değişiklik alan veya güç açısından %20’den fazla olmayan yapı projeleri için ayrı bir sicil durum belgesi düzenlenir.
g) İlgili Oda biriminde hizmete ait bilgiler, mesleki denetim kayıt defterine veya elektronik ortamdaki sisteme kaydedilir. SMM dosyası açılarak aşağıdaki işlemler yapılır;
1) Mesleki denetimde EM’nin Oda üyelik kaydının devam edip etmediği ve kısıtlılığının olup olmadığı, imzasının doğruluğu, EM; SMM ise yıl içinde bürosunun tescilini yapıp yapmadığı, kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu, hizmet sözleşmesinin taraflarca imzalanmış aslı, SMM değilse hizmet ürettiği kurum veya kuruluşla olan bağlantısı incelenir. Ancak bu, mesleki denetim yapılan EMH’yi onaylama anlamını taşımaz.
2) Mesleki denetim bedeline ait Oda gelir makbuzu düzenlenerek mühendise verilir. Makbuz tarihi, numarası ve mesleki denetim bedeli ile projeye veya hizmete ait bilgiler mesleki denetim kayıt defterine veya elektronik ortamdaki sisteme kaydedilir. Mesleki denetim koşullarını sağlayan SMM’ye sicil durum belgesi veya hizmete ait tescil belgesi düzenlenir.
3) Üretilen hizmetin Oda tarafından denetlenmesi sonucunda bulunan eksikler kontrol formuna yazılarak bir sureti proje üzerinde mühendisine verilecek, ikinci sureti ise SMM dosyasına konulacaktır. Tespit edilen eksikliklerin giderilmesinden sonra proje, kontrol formu ile birlikte tekrar Odaya denetim için sunulacak ve mesleki denetimi sonuçlandırılacaktır.
4) Mesleki denetimi yapılan doküman ve Oda tarafından istenmiş olan evraklar, mühendisine iade edilir.
5) Mesleki denetim işlemi SMM’nin kayıtlı olduğu yer dışındaki Oda birimi tarafından yapılmış ise, SMM’nin açılan dosyasının bir sureti Oda birimi tarafından SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimine gönderilir. SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimine farklı bir Oda biriminde bulunan yapı-tesise ait EMH’yi sunması durumunda SMM’nin bu hizmet için açılan dosyasının bir sureti tesisin bulunduğu Oda birimine gönderilir.
6) Mesleki denetim yapılan hizmetlere ait serbest meslek makbuzu veya faturalar her yıl en geç Aralık ayı içinde ilgili Oda birimleri tarafından bu Yönetmelik çerçevesinde kontrol edilecektir.
ğ) Oda tarafından mesleki denetimi yapılacak hizmetin, bir mühendis tarafından yapıldığı göz önünde bulundurularak hizmetin içeriğine müdahale edilmez. Ancak, hizmetin mevcut mevzuata ve standartlara, ülke ekonomisine ve şartlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığına bakılıp gerektiğinde Oda tarafından projenin düzeltilmesi istenebilir.
h) Herhangi bir kamu kurumunun birim fiyatları üzerinden keşif çıkarılarak ya da teklif alma usulü ile yapılan resmi ihaleli işlerde, sözleşmenin aslı veya noterce onaylı örneği SMM tarafından Oda birimine verilir. Bu EMH’nin bedeli ihale bedeli üzerinden değerlendirilir. Sözleşmede EMH’ye ait bedel ayrı olarak belirtilmişse EMH bedeli bu bedel üzerinden, ihale bedeli diğer mimarlık mühendislik hizmetlerini de kapsaması halinde ise EMH bedeli 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde yer alan formüle göre hesaplanır.
ı) Kurum ve kuruluşlarda ücretli olarak tam gün çalışan EM’ler bu durumlarını belgelendirmek koşuluyla çalıştığı kurum veya kuruluşa ait yapı veya tesislerin EMH’yi sözleşmesiz olarak yapabilecek ve Oda birimi tarafından sözleşme ve ücretlerin ödenmesine ilişkin koşullar aranmaksızın ürettikleri EMH’yi mesleki denetime tabi tutulacaktır.
i) EM aynı zamanda işin sahibi ise, bunu belgelendirmesi durumunda sözleşme ve ücretlerin ödenmesine ilişkin koşullar aranmaksızın EMH’i mesleki denetim uygulama esaslarına göre değerlendirilecektir. EM, tip sözleşmedeki mali hükümler dışındaki bütün hükümlere aynen uyacaktır.
j) Bir hizmetin, sözleşmesini imza etmiş mühendis tarafından yapılıp bitirilmemesi halinde, bu sözleşmeye imza koyan mühendisin yazılı izni olmaksızın aynı iş başka bir mühendis tarafından yapılamaz. Ancak, bu durumun, mühendisin kendi kusurundan kaynaklandığına ilgili Oda birimi tarafından yapılacak inceleme sonucunda ilk mühendisin izninin aranması konusunda Oda birimi yetkilidir.
k) Yapı projelerinde değişiklik projeleri kesin projeyi hazırlayanlar tarafından yapılır ve kesin proje sorumlusunun yazılı izni olmadan başka bir SMM tarafından değişiklik projesi hazırlanamaz. Kesin proje sorumlusunun SMM hizmeti yürütmemesi, vefat etmesi veya Oda kayıtlarındaki tebligat adresine ulaşılamaması durumunda değişiklik projesi başka bir SMM tarafından hazırlanabilir. Ancak anlaşmazlıklar durumunda Oda yetkilidir.”
11'inci madde; “(1) Mesleki denetim işlemlerinde ve en az ücretlerin belirlenmesinde karşılaşılabilecek diğer hususlar ve sorunlar, Oda Sürekli SMM Komisyonu’nun önerisi ve Oda Yönetim Kurulu kararı ile çözümlenir.” düzenlemesi yer almaktadır.
TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. maddesinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık-Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 1. maddesindeki "...yeterlilik..." ibaresi, 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan "en az ücret" ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş" ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan "kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu" ibaresi, (ğ) bendinin "...ülke ekonomisine uygunluğu..." ibaresi ve 10. maddesinin (h) bendinin "...ihale bedeli üzerinden..." ibareleri hariç dava konusu diğer düzenlemeler yönünden iptal isteminin incelenmesi;
Anayasa ve Yasa kuralları uyarınca meslek odalarının; gerek üyelerinin gerekse de soyut olarak mesleğin onurunu ve mesleki disiplini korumak, mesleğin gelişimini sağlamak, mesleğin icrasında uyulacak ilke ve kuralları saptamak hususlarında görev ve yetki sahibi olduğu tartışmasızdır.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 2. maddesinin (b) fıkrası uyarınca, meslek odaları, meslek mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin yerel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bir takım kurallar koyabilir.
Elektrik mühendisi unvan ve yetkisi ile mesleki faaliyette bulunulurken, mesleki davranış ilkelerine ve meslek etiğine uygun sürecin işletilmesi, kurumsal işleyişin ve bütünselliğin sağlanması gerekliliği nedeniyle Elektrik Mühendisleri Odası'nın, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olmasından kaynaklanan mesleki faaliyetin içeriğine ilişkin olmamak koşulu ile üyeleri üzerinde mesleki denetim görev ve yetkisinin bulunduğu kuşkusuzdur. Ancak, meslek odasınca meslek mensuplarına yönelik mesleki denetim yetkisinin sınırlarının belirlenmesi gerekmektedir. Oda tarafından yapılacak denetimin meslek mensubunun sunduğu hizmetin içeriğinin denetlenmesi yahut meslek mensubunun yeterliliğinin denetlenmesi niteliğinde olmaması, meslek mensubunca bulundurulması gerekli bazı belge ve bilgilerin bulundurulup bulundurulmadığı, meslek mensubunun Oda üyelik kaydının bulunup bulunmadığı, kısıtlılığının olup olmadığı, bürosunun tescilini yaptırıp yaptırmadığı gibi mesleki disiplini sağlamaya yönelik şekli bir denetim niteliğinde olması gerekmektedir. Bu bağlamda, meslek odasının üyeleri üzerinde sahip olduğu mesleki denetim görev ve yetkisi mesleki disiplini sağlamaya yönelik olduğundan, serbest meslek faaliyetinin özünü zedeleyecek vize veya onay niteliği taşımaması gerekmektedir.
Belirtilen açıklamalar kapsamında, odaların şekli anlamda mesleki denetim yetkisi bulunduğu ve bu denetim yetkisi kapsamında 6235 sayılı Yasa'nın yukarıda belirtilen 32. maddesinin (c) bendi göz önüne alındığında, gelir elde edebileceği hususunda kuşku bulunmamaktadır.
Bu durumda, mesleki denetimin tanımı, kapsamı, şekli ile ilgili dava konusu düzenlemeler ile getirilen denetimin şekli nitelikte bir denetim olduğu, mesleki faaliyetin özünü zedeleyecek nitelikte faaliyetin içeriğinin denetlenmesine ilişkin olmadığı anlaşılmakta olup, Yönetmelik maddelerinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Dava konusu TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. maddesinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık-Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan "en az ücret" ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş" ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan "kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu" ibaresine ilişkin kısmı yönünden;
Dava konusu Yönetmelik hükümlerinde, üyelerin Oda tarafından belirlenmiş asgari ücret tanımlamalarına uyacağı ve mesleki denetim uygulamasında bu yönde denetim yapılacağı kurala bağlanmıştır.
Mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesi konusunda, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve Anayasa'nın 48. maddesinde düzenlenen sözleşme özgürlüğü çerçevesinde bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.
1 - 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu yönünden;
Mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretleri belirleme konusunda davalı idarenin yasal dayanağının bulunup bulunmadığının öncelikle değerlendirilmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlığın çözümü için, genel olarak, idarenin düzenleme yetkisinin kapsamı ve bu bağlamda idarenin özerk ve türev düzenleme yetkisi üzerinde durulmalıdır.
Anayasa'nın 124. maddesinde, kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabileceği düzenlenmiştir. Bu düzenleme, idarenin özerk ve türev düzenleme yetkisinin anayasal dayanağını oluşturmaktadır.
İdarenin düzenleme yetkisinin aslında ikincil, türev nitelikte olduğu hususunda bugün için bir duraksama bulunmamaktadır. Anayasa'ya göre, idarenin, düzenleme yetkisini kanunlar çerçevesinde ve kanunlara uygun olarak kullanması gereklidir. Kanunun öngördüğü düzenleme yetkisinin yine kanunda belirtildiği gibi kullanılması, kanun hükmü, bir konunun yönetmelikle düzenlenmesini öngörüyorsa, düzenlemenin yönetmelikle yapılması zorunludur.
Ayrıca, normlar hiyerarşisi olarak bilinen temel hukuk ilkesine göre, normlar arasında altlık ve üstlük ilişkisi söz konusu olmakta ve her norm geçerliliğini bir üst hukuk normundan almaktadır. Başka bir anlatımla normlar hiyerarşisi, her türlü normun hiyerarşik olarak bir sıra dahilinde sıralanması ve birbirine bağlı olması anlamına gelmekte olup; bunun doğal sonucu olarak, hiyerarşik sıralamada daha altta yer alan normun, kendisinden üstte bulunan norma aykırı hükümler içeremeyeceği, bir başka deyişle alt norm niteliğindeki düzenleyici işlemlerin, bir hakkın kullanımını üst normda öngörülmeyen bir şekilde daraltamayacağı veya kısıtlayamayacağı; dolayısıyla, düzenleyici bir işlemin kendinden önce gelen kanun ve yönetmelik hükümlerine aykırı düzenlemeler getiremeyeceği kabul edilmektedir.
Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlığa bakıldığında, davalı idarenin dava konusu alandaki düzenleme yetkisinin ve bu yetkinin hukuka uygun olarak kullanılıp kullanılmadığının irdelenmesi gerekmektedir.
6235 sayılı Kanun'un 39. maddesinde, bu Kanun hükümlerinin müteşebbis heyetlerince ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek eki bir talimatname yani bir Yönetmelik ile tatbik olunacağı hükme bağlanmıştır.
6235 sayılı Kanun'un 2. maddesinde ise, mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek, Birliğin kuruluş amaçları arasında sayılmış, Birlik ve organlarının, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamayacağı belirtilmiştir.
Görüldüğü üzere, dava konusu Yönetmeliklerin dayanağı olan 6235 sayılı Kanun'da, mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
2 - 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun yönünden;
Serbest çalışan elektrik mühendislerinin esas itibarıyla serbest meslek sahibi olduğu, serbest meslek faaliyetinin, sermayeden ziyade şahsî mesaiye, ilmî veya meslekî bilgiye veya ihtisasa dayanan işlerin bir işverene bağlı olmaksızın bağımsız olarak, şahsî sorumluluk altında ve bir ücret karşılığı yapıldığı göz önüne alındığında, hizmetini ücret karşılığı sunan serbest meslek mensubu mühendislerin 4054 sayılı Kanun kapsamında birer teşebbüs oldukları açıktır.
4054 sayılı Kanun'un 3. maddesinde, teşebbüslerin belirli amaçlara ulaşmak için oluşturduğu tüzel kişiliği haiz ya da tüzel kişiliği olmayan her türlü birlik teşebbüs birliği olarak tanımlanmıştır. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ilişkin olarak herhangi bir istisnaya yer verilmediğinden ve teşebbüs birliklerinin 4054 sayılı Kanun'a tâbi olabilmesi için özel hukuk veya kamu hukuku tüzel kişisi olmaları ya da kanunla veya iradî olarak kurulmuş olmaları önem taşımadığından, davalı Odanın 4054 sayılı Kanun uygulamasında "teşebbüs birliği" sayılması gerekmektedir.
Bu çerçevede; davalı Oda tarafından elektrik mühendisliği hizmetlerine ilişkin piyasa düzenleyiciliği kapsamında yürürlüğe konulan dava konusu Yönetmelikler birer teşebbüs birliği kararı niteliğinde olduğudan, 4054 sayılı Kanun'a aykırı olmamaları gerekmektedir.
4054 sayılı Kanun'un 4. maddesinde, belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemlerinin hukuka aykırı ve yasak olduğu belirtildikten sonra, aynı maddenin 1. fıkrasının (a) bendinde, mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesinin rekabeti engelleyici ve yasak olduğu kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmelik hükümlerinde, elektrik mühendisliği hizmetlerinin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesi öngörülmekte ve bu çerçevede hazırlanan asgari ücret tarifeleriyle mühendislerin, hizmetin fiyatını belirleme serbestisi hizmet alanlar (tüketici) aleyhine engellenmekte, bu suretle satım fiyatı davalı Oda tarafından tespit edilmektedir.
Bu itibarla, dava konusu Yönetmelik hükümlerinin, elektrik mühendisliği hizmeti piyasasında doğrudan rekabeti engelleme, bozma ve kısıtlama amacını taşıdığı anlaşıldığından, 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesinin (a) bendine açıkça aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.
Davalı Oda tarafından, elektrik mühendisleri arasında haksız rekabeti önlemek ve hizmet standartlarını yükseltmek amacıyla dava konusu Yönetmelik hükümlerinin yürürlüğe konulduğu ileri sürülmektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Haksız Rekabet” bölüm başlığı altında düzenlenen 54. maddesinde, haksız rekabete ilişkin hükümlerin amacı, bütün katılanların menfaatine, dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanması olarak belirtilmiş, rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı davranışlar ile ticarî uygulamalar yasaklanmıştır. 4054 sayılı Kanun'da düzenlenen rekabetin korunmasına ilişkin düzenlemelerle ise, kamusal fayda da gözetilerek fiyat ve kâr gibi göstergelerin müdahalelerden uzak olarak serbest piyasa şartlarında belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu itibarla, anılan kuralların yer yer iç içe ve birlikte uygulanma imkânı bulunmakla birlikte, birbirinden farklı amaçları hedeflediği anlaşılmaktadır.
Bununla birlikte; Rekabet Hukuku kuralları kamusal ve soyut bir koruma sağladığından ve haksız rekabet hükümlerine nazaran daha kapsayıcı olduğundan, asgarî ücret belirlenmesinin haksız rekabeti engelleyeceği ihtimalinden hareketle; 4054 sayılı Kanun'da hedeflenen tüketicinin ve kamunun korunması esasının ortadan kalkmayacağı ve dava konusu Yönetmeliklerin denetiminde anılan Kanun'un uygulanmasına engel bir durumun bulunmadığı açıktır.
3 - Anayasa'nın 48. maddesinde düzenlenen sözleşme özgürlüğü yönünden;
Anayasa'nın 48. maddesinde, çalışma ve sözleşme hürriyeti düzenlenmiştir. Buna göre, herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetine sahip olduğu, özel teşebbüsler kurmanın serbest olduğu, Devletin, özel teşebbüslerin millî ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alacağı belirtilmiş; Anayasa'nın 13. maddesinde de, temel hak ve hürriyetlerin, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği, bu sınırlamaların, Anayasa'nın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı kurala bağlanmıştır.
Dava konusu Yönetmelik hükümlerine göre, elektrik mühendisliği hizmeti alacak gerçek veya tüzel kişilerin, meslek alanında faaliyette bulunabilmek için davalı Odaya üye olmak zorunluluğunda bulunan bir meslek mensubu ile Oda tarafından belirlenen en az ücrete uygun bir sözleşme yapmaları gerekmektedir.
Yapılacak sözleşmenin unsurlarından biri de sözleşmenin bedelidir. Sözleşmedeki bedelin taraflarca serbest olarak belirlenmesi asıldır. Nitekim, bedeli kararlaştırma konusundaki anlaşma serbestisi de sözleşme özgürlüğü kapsamında olup, anayasal koruma altındadır. Sözleşme serbestisini sınırlayacak nitelikteki bir kuralın ise, yine Anayasa'da tanımlanan sınırlama sebeplerine uygun olarak kanunla konulması gerekmektedir.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davalı Odaya 6235 sayılı Kanun'da mensupları için asgarî ücret belirleme yetkisi veren bir kural bulunmamaktadır. Dolayısıyla, anılan Kanun'da yer verilmeyen bir yetkinin Yönetmelik hükümleri ile düzenlenmesi açıkça hukuka aykırıdır.
Anayasal koruma altındaki sözleşme özgürlüğünün ancak kanunla sınırlanabilmesi mümkün olduğundan, taraflar arasında serbestçe belirlenmesi gereken sözleşmenin bedel unsuruna, kanuni dayanağı bulunmaksızın, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davalı Oda tarafından asgarî ücret tarifesi ve alınacak ücret esaslarının belirlenmesi suretiyle müdahale edilemeyeceği açıktır.
Bu durumda; üyelerin Oda tarafından belirlenmiş asgari ücret tanımlamalarına uyacağını ve mesleki denetim uygulamasında bu yönde denetim yapılacağını düzenleyen dava konusu Yönetmelik hükümlerinde hukuka uygunluk görülmemiştir.
Dava konusu Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 1. maddesindeki "...yeterlilik..." ibaresinin, 10. maddesinin (ğ) bendinin "...ülke ekonomisine uygunluğu..." ibaresi ve (h) bendinin "...ihale bedeli üzerinden..." ibaresi yönünden incelenmesi;
Dava konusu Yönetmeliğin 1. maddesinde, Yönetmeliğin, teknik hizmet kalitesinin yükseltilmesi, yapı, sistem tasarımı ve tesis üretiminin sağlam, kullanışlı, güvenilir ve ekonomik bir biçimde toplum yararına yürütülmesine katkıda bulunacak önlemlerin alınması, meslek mensuplarının haklarının korunması, haksız rekabetin önlenmesi, mühendis ile işveren arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, Oda üyelerinin ve işverenin yasal haklarının korunması, yapı ve tesis üretimini denetim ve ilgili projeleri onay ile görevli kamu kuruluşlarına ve yerel yönetimlere yardımcı ve destek olunması, serbest müşavirlik ve mühendislik hizmeti yapan kişi ve kuruluşların mesleki denetim, kapasite ve yeterlilik açısından değerlendirilmelerine esas olan kayıtların tutulması amacıyla hazırlandığı, 10. maddesinin (ğ) bendi ile, oda tarafından mesleki denetimi yapılacak hizmetin, bir mühendis tarafından yapıldığı göz önünde bulundurularak hizmetin içeriğine müdahale edilmeyeceği, ancak hizmetin mevcut mevzuata ve standartlara, ülke ekonomisine ve şartlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığına bakılıp gerektiğinde Oda tarafından projenin düzeltilmesi istenebileceği, (h) bendi ile de herhangi bir kamu kurumunun birim fiyatları üzerinden keşif çıkarılarak ya da teklif alma usulü ile yapılan resmi ihaleli işlerde, sözleşmenin aslı veya noterce onaylı örneğinin SMM tarafından Oda birimine verileceği, hizmet bedelinin ihale bedeli üzerinden değerlendirileceği kurala bağlanmıştır.
Dava konusu bu Yönetmelik maddelerinin iptali için açılan davada Dairemizin 01/06/2017 gün ve E:2011/880, K:2017/4567 sayılı kararıyla, 1. maddesindeki "...yeterlilik..." ibaresi, 10. maddesinin (ğ) bendinin "...ülke ekonomisine uygunluğu..." ibaresi ve 10. maddesinin (h) bendinin "...ihale bedeli üzerinden..." ibaresi yönünden iptal kararı verildiği ve kararın İdari Dava Daireleri Kurulunun 07/10/2019 gün ve E:2017/4058, K:2019/4095 sayılı kararıyla onanarak kesinleştiği anlaşıldığından, dava konusu Yönetmeliğin 1. maddesindeki "...yeterlilik..." ibaresi, 10. maddesinin (ğ) bendinin "...ülke ekonomisine uygunluğu..." ibaresi ve 10. maddesinin (h) bendinin "...ihale bedeli üzerinden..." ibaresi yönünden davanın esası hakkında karar verilmesine hukuken olanak bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 1. maddesindeki "...yeterlilik..." ibaresinin, 10. maddesinin (ğ) bendinin "...ülke ekonomisine uygunluğu..." ibaresi ve (h) bendinin "...ihale bedeli üzerinden..." ibaresi yönünden oybirliği ile KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA,
2. Dava konusu TMMOB Serbest Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Asgari Ücret Yönetmeliği'nin 04.06. maddesinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlık-Mühendislik Hizmetleri ve Asgari Ücret-Asgari Çizim ve Düzenleme Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde yer alan "asgari ücret" ibaresi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği'nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan "en az ücret" ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan "en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş" ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan "kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu" ibareleri yönünden oyçokluğu ile İPTALİNE
3. İptali istenen dava konusu diğer düzenlemeler yönünden oybirliği ile davanın REDDİNE,
4. Dava kısmen karar verilmesine yer olmadığına, kısmen iptal, kısmen ret ile sonuçlandığından, aşağıda dökümü gösterilen ... TL yargılama giderlerinin haklılık oranına göre hesaplanan 2/3 'ü karşılığı ... TL'nin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine; yargılama giderlerinin haklılık oranına göre hesaplanan 1/3'ü karşılığı ... TL'nin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ... TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
6. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde davacıya iadesine,
7. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
12/11/2021 tarihinde karar verildi.

KARŞI OY:
(X) 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 2. maddesinin (b) bendinde, mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak, davalı Birliğin kuruluş amaçları arasında sayılmıştır. Bu düzenleme kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını düzenleyen Anayasa'nın 135. maddesine paralel bir düzenlemedir.
Ticarî yönü olmakla birlikte, esas itibarıyla mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin, meslek icra edilen birer mesleki faaliyet olduğu esas olduğundan, yukarıda anılan Yasa uyarınca, meslek disiplinini sağlamak ve meslek ahlakını korumak amacıyla davalı Birliğin bu alanda düzenleme yapma yetkisinin olduğu tartışmasızdır.
Meslek disiplini ve ahlakını sağlamak içinde mesleki faaliyetlerde asgari bir standardın olması gerekir. Bu standardı sağlamanın yollarında biri de sunulan hizmetin ücretinin belli bir sınırın altına düşürülmemesi gerektiğidir. Belli bir ücretin altında hizmet vermek sunulan mesleki faaliyetin elbetteki kalitesini etkileyecektir. Sunulan hizmetin kalitesini belli bir standarda bağlamak (bu ücret de olsa) aynı zamanda hizmetten yararlananların da çıkarını koruyan bir durumdur. Bu durum, aynı zamanda hizmette belli bir kalite standardı sağlanmasının ve aynı zamanda meslek disiplinini sağlamanın temel yollarından biridir.
Dolayısıyla tüm bu anlatılanların rekabetin engellenmesiyle ilgisi bulunmamaktadır.
Sonuç itibarıyla davalı Birliğin dava konusu düzenlemeyi yapmada yetkisi bulunduğu, meslek disiplini ve meslek ahlakını korumak amacıyla yapılan düzenlemede kamu yararı bulunduğundan davanın reddi gerektiği görüşüyle iptale ilişkin kısma yönelik çoğunluk kararına katılmıyoruz.