...... : ... ... ...... ...... 15. Hukuk Dairesi

K A R A R

A)Davacı İstemi;
Davacılar vekili verm... olduğu dava dilekçesi ile özetle; 13/05/2014 tarihinde ..."da meydana gelen ... .........sında davacılar murisinin ... ettiğini, ... .........sının olduğu ... ...... ... ...nın davalılardan ......... ......lüğü"ne ait olduğunu, meydana gelen .........dan davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu olduklarını, müteveffanın ...ü ile desteğini kaybettiklerini, davacıların derin bir acı ve üzüntü içerisine düştüklerini belirterek talep edilen maddi ve manevi ...ın davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacılara verilmesini talep ve dava etm...tir.
B)Davalıların Cevapları;
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde ve beyanlarında özetle; ... Kanunu"na göre ...in tamamı bir bütün halinde ... teslimi niteliğinde yükleniciye verildiğini, bu yolla ...ten tamamen el çekildiğini, ......... ...çi çalıştırılmadığı için de ...veren sıfatına haiz olunmadığından bu ...i devralan yüklenici ...nın alt ...veren ...i devreden ..."nin ise asıl ...veren olarak nitelendirilemeyeceğini, sözleşmenin 16. maddesinde alt yüklenici çalıştırılmayacağı ve ...in tamamının yüklenici ... tarafından yapılacağının belirtildiğinden ... ... AŞ."nin asıl ...veren ve ...yeri sahibi olduğunu gösterdiğini bu nedenlerle müvekkili ...... ile davacının çalıştığı müteahhit arasında asıl ...veren-alt ...veren il...kisi mevcut olmadığını, bu nedenle davanın husumet sebebiyle reddine karar verilmesi gerektiğini, müvekkili ......un ...... üretimi ile ilgili ...leri ...letmek veya ...lettirmek ve aramak amacı ile bu ve benzeri ...leri ... veya hizmet alımı (ihale) usulü ile yaptırdığını, müvekkili ......un bu tarz ...lerdeki görevinin her iki ...lettirme yönteminde söz konusu ...in yürütümü, ... çalışanlarını sevk ve idaresi ve ...... ...çilerinin ... ...çileri ile birlikte çalışmasının söz konusu olmayıp, ...... ...... teşkilatının tespiti, ödenecek haked...e esas olmak üzere ...ün kalitesi ve miktarının belirlenmesi ile sınırlı olduğunu, ...in yüklenicisi ... Teknik tarafından yangınları önlemeye yönelik tedbirlerin alınmaya çalışıldığını ancak yangın gibi diğer ...cilik ......leri (............ gibi) nedenleriyle yıllık üretim miktarına ulaşamayacakları ihtimalinin şirketlerinin mağduriyetine sebebiyet vereceğini ve ileride telafisi mümkün olmayan problemlerle karşılaşabileceklerini bu durumdan hem şirketlerinin hem de ......un olumsuz e...lenebileceğininden mevcut sözleşmeyi devretmek istediklerini, aynı ...n uygun kısımlarında mekanize, diğer kısımlarında klasik ... modeli yaparak ve sahada oluşabilecek ......leri göz önüne alarak ilgili ...i 30.10.2009 tarihinde ... ... AŞ."nin devraldığını, ... ... ......"nin sözleşmeyi devraldığı tarihten bu yana üretim sırasında......ta ... güvenliğini tehdit eden herhangi bir unsurdan dolayı ..."ye başvuruda bulunmadıklarını, ...n ... ...... açısından denetiminin............ Bakanlığı müfett...leri tarafından yapıldığını, ...in gereği olarak yalnızca.........de belirtilen ekipmanın ...e uygun olup olmadığı ve hizmet ...leri şartnamesine göre üretilen ...ün.........de belirtilen niteliklere uygunluğunun...... Teşkilatı tarafından ...... edildiğini, hizmet alım sözleşmesine göre ...in tanımı dışında herhangi bir ...... yapılmamakla birlikte, 6331 S.Y. kapsamında denetleme ye...sinin de bulunmadığını, daha önce meydana gelen ...lü .........larda müvekkili ......un ne idari ne de ...i bir soruşturmaya dahil edilmediğini, kullanılan malzeme ve ekipmanın yeterliliği ve kullanılan malzemelerin uygunluğunun denetiminin............ Bakanlığı"na ait olduğunu, bu nedenle kanunlar tarafından kendisine verilmeyen bir ye...nin kullanılmasını beklemek ve bu nedenle de sorumlu tutulmanın hukuka ve hayatın olağan akışına uygun olmadığını, hizmet ...leri şartnamesinin 40. maddesine göre meydana gelecek .........lardan dolayı her türlü ... sorumluluğunun yükleniciye ait olduğunun belirtildiğini, ayrıca ... Kanunu"nun 2. maddesine göre ...... .........şlarının asıl ...veren olarak değerlendirilmesinin mümkün olmadığı ve bu şekilde ...... mağduriyetinin önlenmeye çalışıldığını, müvekkili ......un ihale makamı olduğunu ve Borçlar Kanunu"nun 71. maddesine göre ...letme sahibi olan ve ...letmeyi fiilen ...leten şirketin ayrı bir ...... ...yeri numarası olduğundan müvekkili ......un sorumluluğundan bahsedilemeyeceğini, müvekkili ......un .........nın olmasında kusurunun olmaması nedeniyle davacının elem duymasına da sebebiyet vermediğini, talep edilen manevi ...ın fah... olduğunu ve sebepsiz zenginleşmeye neden olmaması gerektiğini belirterek davanın reddini talep etm...tir.
Davalı ... ... ...... A.Ş. vekili cevap dilekçesinde ve beyanlarında özetle; dava konusu ... .........sının meydana geldiği ... ...nın ...letmesinin müvekkili ... ... ...... AŞ."ne ait olduğunu, meydana gelen ... .........sının oluş sebebinin henüz tespit edilemediğinden şu aşamada bir suçlamadan bahsedilemeyeceğini, müvekkili şirket ile ... arasındaki sözleşmenin muvazaaya dayanmadığını, müvekkili şirketin ... ...... konusunda ...çilerine gerekli eğitimleri verdiğini, çalışan her ......e ... güvenliği için gerekli olan tüm malzemelerin temin edildiğini, düzenleyici önleyici faaliyet ......lerinin yapıldığını, gerekli ...... değerlendirme çalışmalarının yapıldığını, gerekli sayıda ... güvenliği ve sağlığı uzmanının görevlendirildiğini, tanık anlatımları ile güvenlik tedbirlerinin alındığının ispatlandığını, ayrıca ...... ......ları tarafından gerekli denetimin yapıldığını ve yapılan denetimlerde bir noksan tespit edilmediğini, savcılık tarafından yürütülen soruşturma dosyasının sonucunun beklenmesi gerektiğini, manevi ... talebinin felaketi özlenir hale getirecek nitelikte fah... olduğunu belirterek davanın reddini talep etm...tir.
C)İlk Derece ...... Kararı ve Gerekçesi;
Mahkemece, davacı eşin maddi ... isteminin kabulüne, davacılar eş ve çocukların manevi ... istemlerinin ise kısmen kabulüne karar verilm...tir.
GEREKÇE
Söz konusu dava ... .........sından kaynaklı maddi ve manevi ... davasıdır.
6098 sayılı...... Kanununun manevi ... başlıklı 56. maddesinde;
"..., bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, ...... görene uygun bir miktar paranın manevi ... olarak ödenmesine karar verebilir.
Ağır bedensel ...... veya ... hâlinde, ...... görenin veya ölenin yakınlarına da manevi ... olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir." hükmü yer almaktadır.
Aynı sayılı yasanın ... başlıklı 53.maddesinde; "... hâlinde uğranılan ......lar özellikle şunlardır:
1. ... giderleri.
2.... hemen gerçekleşmem...se tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar
3. Ölenin desteğinden yoksun kalan k...ilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar." hükmü yer almaktadır.
Aynı sayılı yasanın 55.maddesinde; "Destekten yoksun kalma ......ları ile bedensel ......lar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür ......ların belirlenmesinde gözetilemez; ...... veya ...tan indirilemez. Hesaplanan ..., miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz." hükmü yer almaktadır.
Aynı sayılı yasanın sebeplerin yarışması başlıklı 60. maddesinde; "Bir k...inin sorumluluğu, birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa ..., ...... gören aksini istem... olmadıkça veya kanunda aksi öngörülmedikçe, ...... görene en iyi giderim imkânı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar verir." hükmü yer almaktadır.
Aynı sayılı yasanın 61. maddesinde ise; "Birden çok k...i birlikte bir ......a sebebiyet verdikleri veya aynı ......dan çeşitli sebeplerden dolayı sorumlu oldukları takdirde, haklarında müteselsil sorumluluğa il...kin hükümler uygulanır." hükmü yer almaktadır.
Aynı sayılı yasanın 163. maddesinde; “Alacaklı, ... tamamının veya bir kısmının ifasını, dilerse borçluların hepsinden, dilerse yalnız birinden isteyebilir.
Borçluların sorumluluğu, ... tamamı ödeninceye kadar devam eder.” denilmektedir.
6100 S. HMK."nun 282. maddesinde; "(1) ..., bilirk...inin oy ve görüşünü diğer delillerle birlikte serbestçe değerlendirir." denilmektedir.
6102 S. TTK."nun 209. maddesinde; "(1) ... şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur." hükmü yer almaktadır.
D-)DELİLLER ve DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ;
Mahkememizce; Davalı ... ve ... ... A.Ş. ile imzalanan hizmet alım sözleşmesi, devir protokolü, ... yeri özlük dosyası, ... ......nın 2014/1567 Hz. sayılı dosyası getirtilm..., tarafların......... durum araştırmaları yaptırılmış ve tarafların gösterm... olduğu tanıklar dinlenm...tir.
.........ya il...kin............ve...... Başkanlığı tarafından düzenlenen rapor dosyamız içerisine alınmış olup, üzerinde yapılan incelemede özetle; .........nın 5510 S.Y."nın 13/1-a maddesi uyarınca ... .........sı olduğu, meydana gelen .........da .........ya maruz kalan .........ların kusurunun bulunduğuna dair her hangi bir tespit yapılamadığının belirtildiği görülmüştür.
... ......na ait soruşturma dosyası içerisinde yer alan bilirk...i raporu üzerinde yapılan incelemede özetle; 27 başlık altında ...verenin, ...veren vekillerinin, teknik nezaretçinin, ... güvenliği uzmanlarının, bir kısım şirket çalışanlarının, ... ye...lilerin,............ Bakanlığı ... Teft... ......... ... Müfett...lerinin, ...... ...... ve denetleme elemanlarının asli ve tali kusurlu olduklarının belirtildiği, buna karşılık söz konusu .........da hayatını kaybeden ...çilerin herhangi bir kusurlarının bulunmadığının belirtildiği görülmüştür.
Mahkememizde aynı nedene dayalı olarak açılan 2014/643 E. sayılı dava dosyası kapsamında alınan 9 k...ilik bilirk...i raporunda, Prof. Dr. ...... Ökten, Prof. Dr. ...... Kuzu, Prof. Dr. ...... Eskin, Prof. Dr. ...... Mergen, Yrd. Doç. Dr. ... Özbulur, ... Akbaba ve ...... ...... imzalı çoğunluk görüşüne göre, ... veren ... ... ...... A.Ş" nin %70, ...... sahibi ......... ... ...... ... ......lüğünün %15, ......" in %10,............ Bakanlığının %5 oranında kusurlu olduğu, Prof. Dr. ... Bilgin ve Prof. Dr. ...... Örgün Tutay tarafından hazırlanan ayrık görüşte ise; ... veren ... ... ...... AŞ." nin %50, ...... sahibi ......... ... ...... ... ......lüğünün %30, ......"in %10,............ Bakanlığının %10 oranında kusurlu olduğu, A Sınıfı ... güvenliği uzmanı ...... ...... tarafından çoğunluk raporunda......... Bakanlığına kusur verilen kısma katılmadığı, hem çoğunluk hem ayrık raporlarda müteveffaların meydana gelen ... .........sında her hangi bir kusurlarının bulunmadığı belirtilm...tir.
Mahkememizce yapılan yargılama sonucunda, dava ve cevap dilekçeleri, taraf vekillerinin mahkememizce alınan beyanları, taraf tanıklarının beyanları, bilirk...i raporu, ... ...... ve ......... ......"ne ait dosya içerikleri, tarafların......... durum araştırması ile dosya içerisinde bulunan diğer tüm bilgi ve belgelerin hep birlikte değerlendirilmesi sonucunda, her ne kadar davalılar söz konusu olayın meydana gelmesinde kendilerinin herhangi bir kusuru bulunmadığını iddia ederek davanın reddine karar verilmesini talep etm... olsalar da, gerek mahkememize ait 2014/643 E. sayılı dava dosyası kapsamında alınan bilirk...i raporunda, gerek ... ......nca alınan bilirk...i raporunda ve gerekse de............ve...... Başkanlığı tarafından düzenlenen raporda davalıların kusurlu oldukları belirtilm...tir. Her ne kadar Mahkememize ait 2014/643 E. sayılı dava dosyası kapsamında 9 k...ilik bilirk...i heyetinden alınan kusur raporunda kusur oranları konusunda muhalif görüşler yer alsa da, 6100 S. HMK."nın 282. maddesinde de açıkça belirtildiği üzere hakim bilirk...inin oy ve görüşünü serbestçe takdir edecektir. Mahkememize ait 2014/643 E. sayılı dosyası içerisinde yer alan bilirk...i raporundaki çoğunluk görüşünün somut olaya ve dosya kapsamına uygun olması ve ayrıca dosya içerisinde yer alan ... ......nca alınan raporun .........raporu ile paralel olması karşısında anılan çoğunluk görüşüne Mahkememizce itibar edilmesi gerektiği anlaşılmıştır.
Mahkememizce aktüer bilirk...i ...... Yalın tarafından hazırlanan bilirk...i hesap raporlarının; usule ve yasaya uygun ve denetlenebilir olduğu değerlendirilm...tir.
E-)Asıl ... Verenlik - Alt ... Verenlik İl...kisi ve Muvazaanın Değerlendirilmesi:
Mahkememizce, davalılar ......... ... ...... ......u ve ... ... ...... A.Ş. arasında imzalanmış olan sözleşmenin hukuki niteliği, asıl ...veren-alt ...veren il...kisi oluşturup oluşturmadığı ve bu il...kinin muvazaalı olup olmadığı hususları değerlendirilm...tir.
Davalılar arasındaki asıl ...veren-alt ...veren il...kisinin muvazaalı olduğunun tespitine yönelik açılan Mahkememizin 2015/249 Esas sayılı dosyasında verilen kararda; "Bilindiği üzere günümüzde ...... ......larının büyük bir kısmı yapmakla yükümlü oldukları hizmetleri yerine getirmek için 4734 S. ...... İhale Kanunu ile diğer ihale mevzuatı çerçevesinde ihale ile hizmet satın alma yoluna gitmektedirler. 4734 S. ...... İhale Kanunu"nun 4. maddesinde hizmet tanımı yapılmış olup, söz konusu tanıma göre hizmet kavramı ............... araştırma ve gel...tirme, ......, piyasa araştırması ve ......, danışmanlık, tanıtım,............hazırlama ve dağıtım, toplantı, organizasyon, sergileme, ......, .................., fikri ve ......, ...... sistemlerine yönelik hizmetler ile yazılım hizmetlerini, taşınır ve taşınmaz mal ve hakların kiralanmasını ve benzeri diğer hizmetleri," kapsamtadır. Maddede yer alan "ve benzeri diğer hizmetler" ifadesinden söz konusu sayılan hizmetlerin sınırlı sayıda olmadıkları, ...... ...... ve .........şlarının ihtiyaç duydukları ancak kendi ......i ile yerine getiremedikleri bütün hizmetler için hizmet alım ihaleleri ile sözleşme il...kisine girebilecekleri anlaşılmaktadır. Hizmet alım sözleşmelerinin ...... ihale mevzuatı kapsamında sıkı usul koşulları ile idarenin sahip olduğu ......in nitelik ve nicelik itibariyle yetersiz olması halleri dışında herhangi bir sınırlamaya tabi tutulmamış olması, ... bu sözleşmeler ile ...çi istihdam edilmesine il...kin olarak ... hukuku hükümlerinin göz önünde bulundurulmayacağı anlamına gelmemektedir.
Davalı ... dava konusu hizmet alım sözleşmenin ...yerinin devri, ... veya ...... sözleşmesi olarak kabulü gerektiğini savunmuştur. ...... 3213 S. ... Kanunu gereğince alınan ... arama ve ...letme ......larının, ...... sahiplerince üçüncü k...ilere devredilmesi için yapılan sözleşmelerdir. ...... sözleşmelerinde ...... sahibi ... ...letme iznini ......çıya devretmekte, bunun karşılığında da ......çıdan, ...... bedeli denen pay almaktadır. Başka bir anlatımla ...... ... ......ının, hak sahibi tarafından başkalarına süreli olarak tahsisi sebebiyle ton başına alınan kira geliridir (Ayrıntılı bilgi içib bkz. ...... ..., ...... Alt ...verenlik Sözleşmesi midir?, ......-...; C: 13, S:3/2004). Dosya içerisinde yer alan "......... ... ...... ......u ....................... ......lüğü ... ...... ... Üretme ...i......"nin 2. maddesinde yapılacak ...in konusu; "Hukuku idarenin uhdesinde olan ve Madde 1"de cins, mevki ve sınır koordinatları belirtilen sahadan, idare tarafından bir kısmı yüklenicinin kullanımına bedelsiz olarak verilecek bina, tesis, ......, ...... ve ...... galerileri ile, yüklenicinin temin edeceği ilave ......, ......, tesis ve ...... ile bütün masraflar yükleniciye ait olmak üzere, yer altı ...letme yönemiyle ... üretme ...i" olarak belirlenm...tir. ... bu ile dava konusu sözleşme ve eki niteliğindeki diğer belgelerin incelenmesi sonucunda dava konusu hizmet sözleşmesi kapsamında davalı ...."ye devredilm... herhangi bir ... veya ...letme ......ının devri söz konusu olmadığı gibi, üretilen ... için davalı ..."ne ödenen bir bedel de bulunmadığından dava konusu hizmet alım sözleşmesinin ...... sözleşmesi olarak kabulü mümkün değildir.
Dava konusu sözleşmenin incelenmesinden davalı şirket tarafından yapılacak ... proğramının ve ...letme projesinin .... ... ......lüğü"ne sunulacağı, proğramın veya projenin yeterli bulunmaması halinde idarenin proğramda veya projede gerekli gördüğü değ...iklikleri yapabileceği, davalı şirketin ... bu proğrama ve projeye aynen uymak zorunda olduğu, aksi takdirde ...."nin sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebileceği, ... proğramı ve ...letme projesinin ...."nin isteği üzerine revize edilebileceği, üretilen ... ve mevcut ... artıklarının ......... ......lüğü’nün göstereceği kantarda tartılacağı ve sevk f...i düzenleneceği, davalı şirketin ...."nin yapacağı yazılı istek ve uyarılara riayet edeceği, sahadaki çalışmaların .... ... ......lüğü tarafından ...letme projesine uygun yapılıp yapılmadığının ...... edileceğinin kararlaştırıldığı görülmektedir. Bu tespitler karşısında davalılar ......... ......lüğü ile davalı ... ... ...... A.Ş. arasındaki il...kinin 4857 Sayılı Yasa’nın 2. maddesi gereğince alt ...veren-üst ...veren il...kisi olarak değerlendirilmesi gerekmektedir (Aynı yönde bkz. Yargıtay 21. H.D. 12.06.2014 tarih ve 2014/4877 E., 2014/ 13472 K.; Yargıtay 22. H.D. 21.06.2013 tarih ve 2013/11392 E., 2013/15054 K.).
Davacı taraf, taraflar arasında kurulan alt ...verenlik il...kisinin 4857 S. ... Kanunu"nun 2. maddesine aykırı olduğunu, zira davalı ..."nün asıl ...inin ... üretme ...i olduğunu, ...letmenin ve ...in gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren ...ler dışında asıl ...in bölünerek alt ...verenlere devredilemeyeceğini, bu sebeple alt ...verenlik il...kisinin muvazaalı olduğunu öne sürerek alt ...veren ...çilerinin ... sözleşmesinin başlangıcından itibaren asıl ...verenin ...çileri sayılması gerektiğini belirtm...tir.
Muvazaalı alt ...verenlik il...kisinde taraflar, aslında bir alt ...veren il...kisine girmeyi değil, alt ...veren ...çilerine karşı "asıl ...verenin" ...veren sıfatını devam ettirmesini amaçlamaktadırlar.
... Kanunu, Alt ...verenlik Yönetmeliği, doktrin ve yargısal içtihatlarda;
1) Asıl ...verenin ...çilerinin alt ...veren tarafından çalıştırılarak haklarının kısıtlanması,
2) Daha önce asıl ...verene ait ...yerinde çalıştırılan k...i ile alt ...veren il...kisi kurulması,
3) Asıl ...in bir b...ünün ...letme ve ...in gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren ...ler dışında bölünmesi,
4) Alt ...verenlerin değ...mesine rağmen ...çilerin çalışmaya devam etmeleri,
5) Asıl ...verenin ...çiyi ...e alma ve ...ten çıkarmada ye...li olması,
6) Alt ...veren ...çileri üzerindeki yönetim hakkının asıl ...veren tarafından kullanılması,
7) Alt ...veren ...çilerinin asıl ...verenle yapılan sözleşmede belirtilen ...ler dışında çalıştırılması,
8) Araç ve gereçlerin tamamının asıl ...veren tarafından sağlanması,
9) ...in toplu ... sözleşmesi yapılması esnasında alt ...verene verilm... olması hallerinde, alt ...verenlik sözleşmesinin muvazaalı olduğu kabul edilmektedir.
Davacı tarafın muvazaa iddiasının tespiti için, söz konusu durumların somut dosya kapsamında irdelenmesi gerekmektedir.
Gerek dosya kapsamından gerekse mahkememizde muvazaaya dayanılarak açılan ...çilik alacak davalarında dinlenen tanık beyanlarından, gerek dosya içerisinde yer alan davaya konu teşkil eden hizmet alım sözleşmesi ve ekleri, gerekse müzekkere cevapları üzerinde yapılan inceleme ve değerlendirmeler sonucunda; Gerek asıl ...veren ...çilerinin, gerekse daha önceden asıl ...veren yanında çalışan ...çilerin dava dışı alt ...veren ... ... ...... A.Ş."de çalıştırılmadıkları, asıl ...veren olan davalı ..."nün ...çiyi ...e alma ve değ...tirmede ye...li olmadığı, alt ...veren ...çileri üzerindeki yönetim hakkının asıl ...veren tarafından kullanılmadığı, alt ...veren ...çilerinin sözleşmede belirtilen ...ler dışında çalıştırılmadığı, araç ve gereçlerin bir kısmı asıl ...veren tarafından karşılanmış olsa da, asıl gerekli araç ve gereçlerin alt ...veren tarafından karşılandığı ve toplu ... sözleşmesi yapılması esnasında ...in alt ...verene verilmediği, anlaşılmıştır.
Davaya konu hizmet alım sözleşmesine il...kin olarak üzerinde özellikle durulması gereken hususlardan bir diğeri de, söz konusu hizmet alım sözleşmesinin ...çi temini kapsamında değerlendirilip, değerlendirilemeyeceğidir. Gerçekten de davacı tarafın davasına dayanak olarak gösterdiği husulardan bir diğeri de, davacı taraf ile dava dışı ... ... ...... A.Ş. arasında imzalanmış olan hizmet alım sözleşmesinin aslında ...çi teminine yönelik olduğudur.
Bilindiği üzere hizmet alımı ile hizmet için ...... alımı yapma bir diğer ifade ile ...çi temini farklı olgulardır ve ...çi temini amacıyla yapılan sözleşmelerde alt ...verenlik il...kisi meydana gelmeyecektir. Gerçektende ...... ...... ve .........şları hizmet alım sözleşmesi ile ...in devrini değil de, ...çi teminini hedeflediklerinde, böyle bir hukuki ...lem hukuken meslek edinilm... geçici ... il...kisi meydana getirm... olacaktır. Ancak ...... Hukuk"unda meslek edinilm... geçici ... il...kisi yasaktır. Bu sebeple bu kapsamdaki hizmet alım sözleşmeleri hukuken ...çi temini olarak nitelendirilecek ve ...çiler baştan itibaren ...... ...... ya da .........şlarının ...çisi olarak ...lem göreceklerdir. Bu konuda Yargıtay 9. H.D. 15.10.2011 tarih ve 2011/1489 E., 2011/3418 K. sayılı kararında; "Davalılar arasında yapılmış olan yardımcı ...... hizmet alım ihalesi sözleşmesi dosyaya sunulmuş olup, bu sözleşmenin konusu bir ...in yaptırılması değil, ...... (...çi) teminidir. Bu nedenle, 4857 sayılı ... Kanunu"nun 2/6 maddesine uygun bir asıl ...veren-alt ...veren il...kisi kurulmadığından, davacının başlangıçtan itibaren davalı Belediye ...çisi olduğunun kabulü gerekir." denilmektedir. Yine Yargıtay 9. H.D."nin 21.12.2008 tarih ve 2008/41361 E., 2008/34689 K. sayılı kararında da, "Bir alt ...veren, bir asıl ...verenden sözleşme ile üstlendiği mal veya hizmet üretimi için belirli bir organizasyona, uzmanlığa ve hukuksal bağımsızlığa sahip değilse, kısaca üretim ya da hizmet sunumuna il...kin ekonomik faaliyetin bağımsız yönetimini üstlenmem...se asıl ...veren il...kisinden çok olayda, asıl ...verene ...çi temini söz konusudur." denilmektedir. Ancak ...... ...... ve .........şlarının yapmış oldukları hizmet alım sözleşmelerinin tümünde ...çi temini amacının olduğunu varsaymak mümkün değildir. Hizmet alım sözleşmelerinde muvazaa bulunmadığının kabul edilmesi halinde ... bu hizmet alım sözleşmesinin alt ...verenlik sözleşmesi niteliğinde olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir (Ayrıntılı bilgi için bkz. ...... Güleşci, ...... ...yerlerinde Alt ...veren Uygulaması, ...... 2013).
Doktrinde hizmet alım sözleşmesinin ...çi temini amacıyla yapılıp, yapılmadığının tespiti için bir takım kriterler belirlenm...tir. Gerçektende;
-Alt ...verene devredilen ...te, asıl ...veren ...... ...çilerinin de birlikte çalışması,
-...... ...verenine, alt ...veren ...çileri hakkında koordinasyon ve denetimi aşan ye...lerin tanınmış olması, yani ...... ...... ve .........şu denetim ve koordinasyon görünümünde alt ...verene devredilen ...le ilgili olarak ...veren ye...lerini kullanması, alt ...veren ...çilerine emir ve talimat vermesi,
-...çinin değ...en alt ...veren olmasına rağmen çalışmaya kesintisiz olarak devam etmesi tek başına muvazaanın kabulü için yeterli kabul edilmese de, asıl ...verenin mevcut ...çilerle çalışmaya devam etmek istemesi sebebiyle (yani asıl ...verenin alt ...vereni aynı ...çilerle çalışmaya zorlaması halinde) alt ...verenin mevcut ...çilerle çalışması,
-Alt ...verenin, asıl ...verenden devraldığı ...te normal olarak kendi araç ve donanımı ile bu ...i yerine getirmesi gerekmesine rağmen, verilen ... için alt ...verenin sadece ...çi görevledirip, gerekli tüm araç ve donanımı asıl ...verenin sağlamış olması halinde artık alt ...veren il...kisinden ziyade ...çi temininden söz etmemiz gerekmektedir. Ancak asıl ...verenin yüklenilen ...i ya...en bir takım ekipman ve donanımı asıl ...verenden temin etmesine rağmen, yüklenilen ...in yürütülmesi için gerekli olan asıl ekipman ve donanımın alt ...veren tarafından temin edilmesi halinde artık ...çi temininden bahsetmemiz mümkün değildir (Ayrıntılı bilgi için bkz. ...... Güleşci, ...... ...yerlerinde Alt ...veren Uygulaması, ...... 2013).
Yukarıda belirtilen kriterler dikkate alınarak mahkememiz önüne gelen somut olay değerlendirildiğinde, dosya kapsamında dinlenen tanık beyanlarıdan (ki mevcut dinlenen tanıkların da aynı sebeple mahkememizde açılmış davaları bulunmaktadır) açıkça çalıştıkları......ta kendileriyle birlikte çalışan .... ......i bulunmadığını, sadece ... ... ...letmesi A.Ş. ......inin bulunduğunu belirtm... olmaları ve .... ... ......lüğü tarafından mahkememize gönderilen müzekkere cevaplarında müesseselerinde kadrolu yer altı ...çisi bulunmadığının belirtilmesi karşısında asıl ...veren olan .... ... ......lüğü ......inin alt ...veren olan ... ... ...... A.Ş. ......i ile aynı ...yerinde birlikte çalışmadıkları anlaşılmıştır.
Yine bizzat dinlenen davacı tanıkları beyanlarında (ki mevcut dinlenen tanıkların da aynı sebeple mahkememizde açılmış davaları bulunmaktadır) davalı asıl ...vren olan .... ye...lilerinin kendilerine emir ve talimat vermediğini, kendileriyle muhattap olmadıklarını, zaten...... içinde .... ......inin bulunmadığını, sadece...... dışında 3 .... mühendisi bulunduğunu, bunların da denetim ve ......leri yaptıklarını, ocağa inmediklerini, emir ve talimatları dava dışı alt ...veren olan ... ... ...... A.Ş. ye...lilerinden aldıklarını beyan etmeleri karşısında, davalı asıl ...veren ...."nin ... ... ...... A.Ş."nin vekili gibi davrandığı, ...veren vekili ye...lerini kullandığından bahsedilmesi mümkün değildir. Yine dosya içerisinde yer alan sözleşmeler ile ekleri incelendiğinde de davalı asıl ...veren ...."ye tanınan yetlkilerin denetim ve koordinasyon sınırlarını aşmadığı anlaşılmıştır.
Dosya kapsamından bizzat dinlenen davacı tanıkları beyanlarından (ki mevcut dinlenen tanıkların da aynı sebeple mahkememizde açılmış davaları bulunmaktadır) dava dışı alt ...veren ... ... ...... A.Ş."nin .........nın meydana geldiği ... ... dışında,......"nın da bulunduğunu, hatta daha önce ...... ...nın da bulunduğunu, ancak ......"de üretimin sona ermesi sebebiyle kapatıldığını, orada çalışan ...çilerin ... bu üç ocağa aktarıldığını, yine söz konusu 3......ta çalışan ...çilerin geçici görevlendirmeler ve nakillerle yer değ...ikliğine tabi tutulabildiğini, ...e başlarlarken ... ... ...... A.Ş."ye ait hangi......ta çalışacaklarının belli olmadığını, dava dışı alt ...veren ... ... ...... A.Ş."nin bizzat kendisinin hangi ...çinin nerede çalışacağına karar verdiğini belirtm...ler, yine dosya içerisinde yer alan hizmet alım sözleşmesi ile eklerinde yapılan incelemelerde de alt ...veren ... ... ...... A.Ş."nin hangi ...çi ile çalışacağını seçme konusunda ..."nin herhangi bir ye...sinin bulunmadığı, bu hususta ye...nin yasal sınırlar içerisinde ... ... ...... A.Ş."ye ait olduğu anlaşılmıştır.
(...)
Mahkememizce yeniden yapılan yargılama sonucunda, davaya konu ...yerinde keşif yapılarak alanında uzman k...ilerden oluşan bilirk...i heyetinden rapor alınmıştır.
Bilirk...i raporunda özetle; Davaya konu ... .........ları"nın 2003-2004 yılına kadar davalı ... tarafından ...letildiği, sahaların .... ... ......lüğü tarafından ...letildiği dönemde ağırlıklı olarak açık...... ...letmeciliği yapıldığı, bu sebeplede .... ... ......lüğü"nün teknik ......, ...çi ve ...... ...ı (mevcut makinalar) bakımından açık...... üretiminde uzman hale geldiğini, ancak açık...... yöntemiyle üretilecek ... rezervinin azalmış olması, örtü kazı oranının artması, çevreye olumsuz e...lerinin artması, teknik olarak bu büyüklükteki açık...... üretiminin imkansız hale gelmesi ve sahaların derinleşmesi sebebiyle çalışma alanlarının daralması ile birlikte dekapajın fazla yapılamaması bu sebeple de üretimi arttıracak derecede ...ün hazırlanamaması gibi nedenlerle yer altı ... üretim yöntemlerinin zorunlu hale geldiği, bu kapsamda ... Sahası"nda 282.013.000 ton rezerv bulunduğunu, bunun 57.700.000 tonunun açık...... ...letmecili için, geri kalan 224.313.000 tonunun ise yer altı üretimine uygun olduğu, bu sebeple yer altı ... üretimi yapılması gerektiği, ancak .... ... ......lüğü"nün yer altı ... üretiminde yeterli bilgi, ...çi, ekipman ve tecrübeye sahip olmadığını, hatta 2006 yılı itibariyle geriye dönük 10-15 yıllık süreçte, ...çilik, malzeme ve ...... temini ile yatırım ve finansman proğramlarına izin verilmesi yönünden karşılaşılan sıkıntılar sebebiyle .... ... ......lüğü"nün ...... ... üretimini kendi imkanları ile sürdüremez hale geldiğini ve bu sebeple hizmet alım yoluna gitmek zorunda kaldığını, bu kapsamda gerek ... Teknik ...sının, gerekse ... ... ...... ...sının yer altı ... üretimi ...inde uzman olduklarını, gerekli ...... ve ekipman ile finanasal yeterliliğe sahip olduklarını, .... ... ......lüğü"ne bağlı GLİ. Müessese ......lüğü bünyesinde Ömerler sahasında müesse imkanları ile ...... ... üretimi yapılsa da, üretilen ... miktarının çok düşük olduğu, buna karşılık maliyetinin ise çok yüksek olduğunu, bu sebeple söz konusu üretimin karlılık ilkesinden ziyade ...... hizmeti kapsamında yürtüldüğünü, zira .... ... ......lüğü"nün Ömerler Sahasında yapmış olduğu yer altı ... üretiminin tamamen ......ına bir faaliyet olduğunu, ayrıca söz konusu havzada üretilebilir ... rezervinin %80"nin ......, %20"sinin ise yer üstü ... üretimine müsait olduğu halde son 15 yılda yapılan üretimin %84"nün açık......, %16"sının ise yer altı üretimi olduğunu, ayrıca her ne kadar .... ... ......lüğü tarafından...... Sahasında az da olsa yer altı ... üretimi yapılsa da, ... Sahası"nın Ömerler Sahası"ndan farklı olduğunu, zira ... Sahası"nın tektonik yapısının daha zor ve sert olduğunu, bu sebeple ... Sahası"nda yer altı ... üretimi yapılmasının daha güç olduğunu, bu sebeplerle .... ... ......lüğü"nün ... Sahası"ndaki yer altı ... üretim ...ini teknolojik imkansızlıklar ve ...gücü yetersizliği sebebiyle özel sektöre bırakmak zorunda kaldığını belirtilm...tir.
Mahkememizce daha önceden verilen karar kapsamında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, davalı ile dava dışı ... ... ...... A.Ş. arasındaki il...kinin bir alt-asıl ...veren il...kisi olduğu kesinleşmekle birlikte, özellikle mahkememizce 4857 sayılı Kanun’un 2. maddesi çerçevesinde geçerli bir asıl ...veren-alt ...veren il...kisi olup olmadığının tespit edilmesi gerektiği anlaşılmıştır. Bu kapsamda davaya konu ...yerinde keşif yapılmış ve ... bu keşif doğrultusunda alanında uzman bilirk...ilerden oluşan bilirk...i heyetinden rapor alınmıştır. ... bu bilirk...i raporunda yukarıda da belirtildiği üzere davalı ..."nün gerek ekipman ve ......, gerekse tecrübe olarak açık...... ... üretiminde uzmanlaştığı, yer altı ... üretiminde gerekli ekipman, ...... ve tecrübeden yoksun olduğu, söz konusu sahanın tektonik yapısının yer altı ... üretimi yapılmasını zorlaştırdığı, her ne kadar...... Sahasında davalı ... yer altı ... üretimi yapsa da bunun sembolik miktarda olduğu ve ayrıca ... Sahasının......"ye nazaran daha zor bir saha olduğu, bu sebeplerle .... ... ......lüğü"nün ... Sahası"ndaki yer altı ... üretim ...ini teknolojik imkansızlıklar ve ...gücü yetersizliği sebebiyle özel söktere bırakmak zorunda kaldığı anlaşıldığından taraflar arasındaki alt ...verenlik sözleşmesinde iddia edildiği gibi muvazaa olgusunun bulunmadığı gibi ...çi teminine yönelik olarak da yapılmadığı anlaşıldığından, davacının davasının tümden reddine, karar verilmesi gerekm... olup, aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur." şeklinde belirtilen gerekçe ile davalı ... ......u ve davalı ... ... ...... A.Ş. arasında ki il...kinin asıl ...veren-alt ...veren il...kisini oluşturduğu, ancak bu il...kinin muvazaalı olmadığına karar verilm... verilen karar Yargıtay 22.Hukuk Dairesinin 2015/34211 Esas 2016/14219 Karar sayılı ilamı ile onanarak kesinleşm...tir. Anılan dosyada verilen kararın kesinleşm... olması ve tüm dosya kapsamı bir arada değerlendirildiğinde davalı ... ......u ve davalı ... ... ...... A.Ş. arasındaki il...kinin asıl ...veren-alt ...veren il...kisini oluşturduğu ancak muvazaalı olmadığı kanaatine varılmıştır.
F-)... DOSYASININ DEĞERLENDİRİLMESİ:
Her ne kadar davalı taraf ... dosyasının (......... ......"ne ait 2015/81 E. sayılı dosyanın) sonucunun beklenmesini talep etm... olsa da, ... mahkemeleri tarafından verilen kararların hukuk mahkemelerine e...si hususu ...... ......" nin 2013/4701 başvuru numaralı, 23/01/2014 karar tarihli kararında değerlendirilm... olup, söz konusu karara göre; "...58. Hukuk ve ... davalarının konuları, tarafları ve amaçları farklı olduğundan, ... ...... kararları, hukuk davaları için kural olarak kesin hüküm oluşturmaz. Haksız fiil nedeniyle açılan ... davalarını çözmek bütünüyle hukuk ...inin görevi içindedir. Bir "bekletici sorun" iddiası karşısında kalan ...in, görevi dışındaki bu iddianın mutlaka görevli mahkemede çözülmesini bekleme yükümlülüğü yoktur. Kendisi de birçok durumlarda ileri sürülen hususu karara bağlayabilir. Kaldı ki, ......... 818 sayılı Kanun"un 53. maddesi gereğince hukuk ...i, ... ......nin mahkûmiyet kararıyla bağlı ise de, maddi olayı tespit etmeyen beraat kararı hukuk ...ini bağlamaz. Onun için hukuk ...i, topladığı deliller doğrultusunda karar verebilir. ... ......nin delilleri tespit ve takdiri ile hukuk ......nin delilleri tespit ve takdirinin farklı olmasının bir sonucu olarak, bir olayda sebep sonuç bağı bulunmadığına dair ... ...... kararı dahi hukuk ...ini bağlamayabilir.
Kaldı ki ...... de, ...... hukuk sistemine göre, hukuk mahkemelerinin ... mahkemeleri kararlarına tabi olmadığını, bu nedenle ... davasının sonucunu beklemek için yargılamayı uzun bir süre ertelemek durumunda bulunmadığını belirtmektedir. (bkz. ...... ......oğlu / ........., B. No. 58922/00, 8/8/2006, § 40)." hususları belirtilm...tir. Gerek anılan ...... ...... kararı, gerekse ... dosyasında yargılanan k...ilerin dosyamızda taraf sıfatının olmadığı ve Mahkememiz dosyası kapsamında ...çi - ...veren il...kisi düzeyinde inceleme yapıldığından sanık gerçek k...ilerin ...veren olmayıp ...veren ... k...inin ortak ve çalışanları olduğundan ... dosyasının sonucunun beklenmesine gerek olmadığı anlaşılmıştır.
G-)GEREKÇE:
Her ne kadar anılan bilirk...i (kusur) raporunda davalılar .... ... ......lüğü, ... ... ...... A.Ş. yanında dava dışı ...... ve............ Bakanlığı ... Teft... ......... Başkanlığı"na da toplamda % 15 oranında kusur izafe edilm... olsa ve ...... ile............ Bakanlığı ... Teft... ......... Başkanlığı dosya kapsamında taraf olmadıkları için söz konusu k...ilerin %15"lik sorumluluklarının kapsam dışı tutulması gerektiği düşünülebilecek olsa da; Yargıtay 21. HD."nin 24.06.2014 Tarih ve 2014/7716 E., 2014/14885 K. sayılı kararında haklı olarak belirtildiği üzere; "...Dava dilekçesinde olay anlatılarak ...... .........sının oluşumunda davacı murisinin katılımının bulunmadığı üçüncü k...i ile içerisinde bulunduğu araç sürücünün eylemleri ile .........nın meydana geldiği açıklanmış ve üstelik davalıya belli oranda bir kusur atfetmek suretiyle iddiasını da sınırlamamış ve sonuçta (fazlaya ait talep haklarını saklı tutmak suretiyle) ......ının tümünü davalıdan istem...tir. Artık burada, davacıların davalıdan gerçekleşecek kusur oranında bir talepte bulunduğunu ileri sürmek mümkün değildir. Davacıların kendilerinin tamamen kusursuz olduğundan söz ederek ......lı sonucu meydana getiren müteselsil borçlular aleyhine açtığı bir davada ......ının tümünü talep etmesi, örtülü olarak değil, aksine ......... BK."nun 142. maddesinde öngörülen teselsül kuralına açık bir şekilde dayandığının belirgin bir kanıtıdır; bu gibi durumlarda, müteselsilen sözcüğünün dava dilekçesinde kullanılmamış olması sonuca e...li değildir. Hal böyle olunca davada teselsül kuralına dayanıldığı gözetilerek, dava dışı üçüncü k...inin kusuruna düşen ......dan da istihdam ettiği ...çisinin ......ın ortaya çıkmasındaki müşterek kusuru nedeniyle davalı ...verenin sorumlu olduğunun kabulü gerekir". Söz konusu dosya kapsamında davacıların talebinin sadece davalıların kusuru ile sınırlı olduğunun kabul edilmesi mümkün değildir. Tam tersine dava dilekçesinden davacıların, dava dışındaki k...ilerin sorumluluklarına karşıda davalıların müteselsil sorumluluğuna başvurdukları anlaşılmaktadır. Bu sebeple söz konusu ......lar hakkında dava açılmamış olsa da, dosya içerisinde yer alan bilirk...i raporunda söz konusu ...... ve .........şların hepsinin anılan .........nın meydana gelmesinde kusurlu oldukları tespit edilm... olduğundan,6098 S TBK."nın 61. maddesi gereğince haklarında müteselsil sorumluluğa il...kin hükümlerin uygulanması gerekmektedir. Bu kapsamda 6098 S. TBK."nun 163/I. maddesi gereğince ...... gören alacaklılar ... tamamını diledikleri borçludan, bu kapsamda bilirk...i raporunda kusuru olduğu belirtilen k...ilerin herhangi birinden talep edebilir.
Davacı taraf her ne kadar ... ... ...... A.Ş." nin tehlikeli ...letme ...leten, ..." nin ...... sahibi olması nedeniyle TBK."nun 71. maddesine göre tehlikeli ...letme maliki olması nedeniyle kusursuz sorumlu olduklarını belirtm... ise de; TBK."nun 60. maddesinde, bir k...inin sorumluluğunun birden çok nedene dayanması durumunda hakimin ......a görene en iyi giderim imkanı tanıyan sorumluluk sebebine göre karar vereceği düzenlenmesinin yer aldığı, somut olay açısından aldırılan bilirk...i heyeti raporunda davalı ... ... ...... A.Ş. ile ..."nin ve diğer dava dışı k...ilerin kusurlu olduklarının belirtildiği, müteveffaya her hangi bir kusur yüklenmediği, davacı tarafın dava dilekçesinde müteselsil sorumluluğa dayanıldığı, bu durumda davacı tarafın ......ının tümünden davalı ... ... ...... A.Ş. ile ..."nin sorumlu tutulabileceği, davacıların ......larının en iyi, kusur sorumluluğu esasına dayanılarak giderilebileceği anlaşıldığından kusursuz sorumluluk hususlarının tartışılmasında tarafların hukuki faydası olmadığı anlaşılmıştır.
Manevi ...ın miktarının belirlenmesi konusuna gelecek olursak, manevi ... niktarının nasıl belirleneceği konusu Yargıtay HGK."nun 24.12.2014 tarih ve 2014/21-872 E., 2014/1086 K. sayılı kararında uzun uzun irdelenm...tir. Gerçekten de anılan karara göre; “...Manevi ... isteminin temelinde, davalıların haksız eylemi yatmaktadır. Bilindiği üzere, haksız eylemin unsurları; ......, fiil ile ...... arasında illiyet bağı, fiilin hukuka aykırı olmasından ibarettir. Öte yandan, ......... 818 sayılı Borçlar Kanunu"nun 47. (6098 sayılı...... Kanunu’nun 56.) maddesinde düzenlenen manevi ...ta kusurun gerekmediği, ancak takdirde e...li olabileceği, 22.06.1966 tarih ve 1966/7 Esas 1966/7 Karar sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında açıkça vurgulanmıştır. Bu kararın gerekçesinde, taktir olunacak manevi ...ın tutarını e...leyecek özel hal ve şartlar da açıkça gösterilm...tir. Bunlar, her olaya göre değ...ebileceğinden, ... bu konuda takdir hakkını kullanırken, ona e...li olan nedenleri de karar yerinde ...... ölçülere göre isabetli bir biçimde göstermelidir. Yine BK 47 (TBK 56). maddesi hükmüne göre; ...in özel halleri göz önünde tutarak, manevi ...... adı ile hak sahibine verilmesine karar vereceği tutar adalete ve hakkaniyete uygun olmalıdır. Bu para tutarı, aslında ne ... ne de ...dır. Çünkü mamelek hukukuna il...kin ......ın karşılanmasını amaç edinmediği gibi, kusurlu olana yalnız hukukun ihlalinden dolayı yapılan bir ... de değildir. Aksine, ......a uğrayanda bir huzur duygusu uyandırmayı, aynı zamanda ruhi ızdırabın dindirilmesini amaç edindiğinden, ...a benzer bir fonksiyonu da vardır. O halde bu ...ın sınırı, onun amacına göre belirlenmelidir. Takdir edilecek miktar, mevcut halde elde edilmek istenilen tatmin duygusunun e...sine ulaşmak için gerekli olan kadar olmalıdır. Manevi ..., duyulan elem ve ızdırabın kısmen ve imkan nisbetinde iadesini amaçladığından ..., ...nun 4. maddesi gereğince hak ve nesafete göre takdir hakkını kullanarak, manevi ... miktarını tespit etmelidir. ... belirlemeyi ya...en somut olayın özelliğini, ...... görenin ekonomik ve sosyal durumunu, paranın alım gücünü, maluliyet oranını, beden gücü kaybı nedeniyle duyulan ve ileride duyulacak elem ve ızdırabı gözetmelidir.”
Aldırılan hesap ve kusur raporu ile tüm dosya kapsamı bir arada değerlendirildiğinde; müteveffanın davalı ... ... ...... tarafından ...letilen yer altı ... ...nda çalışırken 13/05/2014 tarihinde ... .........sı geçirerek ... ettiği, ... .........sının oluşumunda, müteveffanın kusurunun bulunmadığı, davalı ... ... ...... A.Ş." nin %70, ......... ... ...... A.Ş." nin %15, ... ...leri ... ......lüğünün %10,............ Bakanlığı ... Teft... ......... Başkanlığının %5 oranında kusurlu oldukları, davanın kusura dayanılarak müteselsil tahsil istemi ile açılmış olduğu, tek bir olaya bağlı aynı haksız eylemden değ...ik hukuki nedenlerle sorumlu olanlardan her birinin, 6098 sayılı Borçlar Kanunu md. 61 ve 62 mucibince ......dan müteselsilen sorumlu tutulmaları gerektiği, müteveffanın ...ı nedeniyle davacının destekten yoksun kaldığı, davacıDavacı ..."in 65.669,15-TL karşılanmamış ......ının olduğu anlaşılmakla; maddi ... talebinin kabulüne karar vermek gerekm...tir.
Mahkememizce yapılan değerlendirme sonucunda, anılan .........nın ......... Cumhuriyeti tarihinin en çok can kaybı ile sonuçlanan ... .........sı olması, davacılar ve toplum nezdinde meydana getirdiği derin acı ve infial, ... bu ......... sırasında 301 ...cinin hayatını kaybetm... olması, söz konusu .........nın meydana gelmesinde davacılar murisi ve diğer ...çilerin herhangi bir kusurunun bulunmaması, davalıların kusurunun ve ... bu kusura bağlı olarak meydana gelen .........nın sonucunun ağırlığı, ağır ... güvenliği ihlalleri, ... tutarının caydırıcılık uyandıran oranda olması gerektiği; gibi hususlar göz önünde bulundurularak davacı eş ... için 150.000,00-TL, davacı çocuklar için ayrı ayrı 130.000,00-TL manevi ...ın davalılar ......... ......lüğü ile ... ... ...... A.Ş."nden müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesi gerektiği anlaşılmıştır.
Her ne kadar davalı tarafça cevap dilekçelerinde davacı tarafın talep ettiği manevi ... miktarının çok yüksek olduğunu, ... bu manevi ... miktarlarının kabul edilmesi halinde felaketi özlenir hale getireceği gibi itirazlarda bulunulmuş olsa da, anılan ... miktarlarının çok yüksek olmadığı, bir insan canının değerinin parasal olarak ölçülmesinin mümkün olmadığı gibi, ... gibi orta ölçekli bir ilçede bile orta düzeyde bir apartman dairesinin değerinin yaklaşık 200.000,00-TL. olduğu dikkate alındığında hükmedilen manevi ... miktarının çok yüksek olmadığı anlaşılmış olup aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekm...tir.
D)... ...... ...... Kararı ve Gerekçesi;
İzmir ... ...... ...... 15. Hukuk Dairesi"nce davacılar vekili ile davalı ..."nün istinaf başvurusunun HMK 353/1-b.1 maddesi uyarınca esastan reddine karar verilm...tir.
GEREKÇE:
Taraflar arasındaki uyuşmazlık, ... .........sı sonucu ölen .........nın hak sahiplerinin maddi ve manevi ... taleplerine il...kin davada davalıların hukuki sorumlulukları ve taktir edilen maddi ve manevi ...ın miktarına il...kindir.
Dosya kapsamındaki kayıt ve belgelerden, ...... sahibi ......... ... ...... ............lüğü olan ... yer altı sahasındaki ... üretim ...inin davalı ... ............lüğü tarafından 22/07/2006 tarih ve 24046 yevmiye sayılı noter onaylı hizmet alım sözleşmesi ile ... Tek. Elk. Mad. Tur. San.ve Tic. AŞ."ne verildiği ancak 30/10/2009 tarihinde davalı ... ............lüğü"nün muvafakati ile ... üretim ...inin aynı şartlar altında ... ... ...... A.Ş."ne devredildiği anlaşılmaktadır. Sözleşmenin eki konumundaki ........."nin 2. maddesinde ...in konusunun "1. maddede ......... koordinatları belirtilen sahadan, idare tarafından bir kısmı yüklenicinin kullanımına bedelsiz olarak verilecek bina, tesis, ......, ......, ve ...... galerileri ile yüklenicinin temin edeceği ilave ......, ......, tesis ve ...... ile bütün masraflar yükleniciye ait olmak üzere ...... ...letme yöntemi ile ... üretme ...i" olarak tanımlandığı, bu kapsamda sahada mevcut bulunan şalt tesisleri, jeneratör, karo sahası, ...... tesisi, ...... tesisi, tertip binası, ...çi banyoları, lambahane, teshin merkezi, atölye, pres, kül tesisi, kriblaj tesisi, nefeslik vb. gibi tesislerle,........."nin EK-2 listesinde tanımlanan ...... ve ...... yüklenicinin kullanımına bedelsiz olarak bırakıldığı, EK-12 olarak tanımlanan listede ...in yapılacağı ...... ... ...nda idareye ait zincirli ve bant konveyörler bulunduğu görülmektedir.........."de yüklenici tarafından yapılacak ... programının ve ...letme projesinin davalı ... ............lüğü"ne sunulacağı, programın veya projenin yeterli bulunmaması halinde tespit edilen noksanlıkların idarece verilen süre içerisinde giderileceği, idarece onaylanan uygulama projesine yüklenicinin aynen uymak zorunda olduğu, uygulama projesinde ancak idarenin onayı ile revizyon yapılabileceği, sözleşmenin eki olan İdari Şartname"nin 7.3.2 maddesinde yüklenicinin çalıştıracağı ...letme ......ü, proje mühendisi, vardiya daimi nezaretçisi, teknik nezaretçinin en az sayısı ve meslek kıdeminin davalı idare tarafından belirlendiği, Sözleşmenin eki olan Hizmet ...leri ... Şartnamesi"nin 11. maddesinde ise, idarenin, uygunsuz davrandığı, görevlerini yerine getirmekte yetersiz olduğu kanısında olduğu veya ...yerinde çalıştırılmasında sakınca gördüğü her kademe ve nitelikteki elemanların ... başından ve ...yerinden uzaklaştırılmasını isteyebileceği, yüklenicinin buna uymak zorunda olduğu kurallar getirilm...tir.
Dosya kapsamından meydana gelen ... .........sı dolayısı ile alınan bilirk...i kusur raporlarının tamamında ölen veya yaralanan .........lara kusur izafe edilmem...tir.
...verenin çalışanlarla ilgili sağlık ve güvenliği sağlama yükümlülüğünün çerçevesi, 6331 sayılı ... ...... Kanununun 4. maddesinde çizilm...tir. Bu çerçevede ...verenin, " Çalışanların ...le ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olduğu belirtildikten sonra, yapacağı ve uymakla yükümlü bulunacağı bir takım esaslara yer verilm...tir. Bunun gibi 5. maddede ...verenin anılan yükümlülüklerle gerçekleştireceği koruma sırasında uyacağı ilkeler belirlenm...tir. 10. maddede ise ...yerinde sağlık ve güvenlik sağlanırken, ...verenin yapacağı ...... değerlendirmesi çalışmasında dikkate almakla yükümlü bulunduğu hususlar belirlenm...tir. (HGK . 09/10/2013 tarih, 2013/21-102 Esas, 2013/1456 Karar ) 818 sayılı Borçlar Kanununun 332. maddesinin karşılığı olarak çağdaş yaklaşımla düzenlenen 6098 sayılı...... Kanununun 417. maddesinin 2. fıkrasında; "...veren, ... yerinde ... ......nin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; ...çilerde ... ...... konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlü" olacağı belirtilerek, ... Kanununun ......... 77/1. maddesiyle bütünlük sağlandığı gibi 3. fıkrasında; "...verenin yukarıdaki hükümler dahil kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle ...çinin ...ü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya k...ilik haklarının ihlaline bağlı ......ların tazmini sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabi" olduğu hükme bağlanmak suretiyle, hizmet sözleşmesinden kaynaklanan sorumluluğun hukuki niteliği konusunda tartışmalar sona erdirilm..., sözleşmeye aykırılıktan kaynaklanan ...e ve vücut bütünlüğünün zedelenmesine veya k...ilik haklarının ihlaline bağlı ......ların tazmininde sözleşmeden doğan sorumluluk hükümlerinin uygulanacağı öngörülmüştür.
4857 Sayılı ... Kanununun ......... 77. ve devamı maddelerini yürürlükten kaldıran 6331 sayılı ... ...... Kanunu 4. ve 5. maddeleri ...verenin yükümlülüklerini, 19. madde de çalışanların yükümlülüklerini çağdaş anlaşıyla daha ayrıntılı ve somut olarak ortaya koymuş ve kusur sorumluluğunun sınırlarını kusursuz sorumluluğun sınırlarına yaklaştırmıştır. 6331 sayılı Kanunun 4. ve 5. maddeleri ile buna uygun olarak çıkarılan ... ...... yönetmelikleri hükümlerini ...verenin sorumluluğunu ......leştiren kriterler olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bu sebeple mevzuatta yer alan tenik ... kurallarına uyulmaması ...verenin kusurlu davranışı olarak kabul edilmelidir. Ancak ...veren sadece anılan yazılı kurallara değil, yazılı olmayan ve teknolojinin gerekli kıldığı önlemlere aykırı davrandığında da kusurlu görülerek oluşan ......ı karşılamalıdır. Öte yandan ......leştirilen kusur, kusur sorumluluğunu kusursuz sorumluluğa yaklaştırsa da, onu kusursuz sorumluluk haline dönüştüremez. Çünkü, bazı istisnalar dışında ...verenin sorumluluğu için kusurun varlığı şarttır. Ancak...... Kanununun 417/2. maddesi, ...... ve 6331 sayılı Kanun hükümleri ......leştirilm... kusur sorumluluğu ilkesi gereğince ...verenin sorumluluğunu oldukça gen...letm...tir. ...vereni, ......landırıcı olay nedeniyle sorumluluktan kurtaracak olan durum, eylem ile meydana gelen ...... arasındaki uygun illiyet bağının kesilmesidir. Kusursuz sorumlulukta olduğu gibi kusur sorumluluğunda da illiyet bağı; mücbir sebep, ...... görenin ve üçüncü k...inin ağır kusuru nedenleriyle kesilebilir. Uygun illiyet bağının kesildiğinin ispatı halinde, ...verenin sorumluluğuna gidilmesi mümkün değildir.
4857 sayılı Kanun"un 2.maddesine göre bir ... sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek k...iye ...çi, ...çi çalıştıran gerçek veya ... k...iye yahut ... k...iliği olmayan ...... ve .........şlara ...veren, ...çi ile ...veren arasında kurulan il...kiye ... il...kisi denir. ... Kanunu"nun 2.maddesinin 7.fıkrasına göre bir ...verenden, ...yerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine il...kin yardımcı ...lerinde veya asıl ...in bir b...ünde ...letmenin ve ...in gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren ...lerde ... alan ve bu ... için görevlendirdiği ...çilerini sadece bu ...yerinde aldığı ...te çalıştıran diğer ...veren ile ... aldığı ...veren arasında kurulan il...kiye asıl ...veren-alt ...veren il...kisi denir. Bu il...kide asıl ...veren, alt ...verenin ...çilerine karşı o ...yeri ile ilgili olarak bu Kanundan, ... sözleşmesinden veya alt ...verenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt ...veren ile birlikte sorumludur. 4857 sayılı Kanun"un 2/7.maddesi ile ...çilerin ... Kanunu"ndan, sözleşmeden ve toplu ... sözleşmesinden doğan hakları koruma-güvence altına alınmak istenm...tir. Aksi halde, 4857 sayılı Kanun"dan kaynaklanan yükümlülüklerinden kurtulmak isteyen ...verenlerin ...in b... veya eklentilerini muvazaalı bir biçimde başka k...ilere vermek suretiyle yükümlülüklerinden kaçması mümkün olurdu. Asıl ...veren ile alt ...verenin birlikte sorumluluğu "müteselsil sorumluluktur". Asıl ...veren, doğrudan bir hizmet sözleşmesi bulunmamakla birlikte ... Kanunu"nun 2. maddesinin 6. fıkrası gereğince alt ...verenin ...çilerinin ... .........sı veya meslek hastalığı nedeniyle uğrayacakları maddi ve manevi ......dan alt ...veren ile birlikte müteselsilen sorumludur. Bu nedenle meslek hastalığına veya ... .........sına uğrayan alt ...verenin ...çisi veya ...ü halinde mirasçıları ... davasını müteselsil sorumlu olan asıl ...veren ve alt ...verene karşı birlikte açabilecekleri gibi yalnızca asıl ...verene veya alt ...verene karşı da açabilirler. Öte yandan asıl ...veren ile alt ...veren arasında yapılan sözleşme ile ... .........sı veya meslek hastalığına bağlı maddi ve manevi ... sorumluluğunun alt ...verene ait olduğunun kararlaştırılması; bu sözleşmenin tarafı olmayan ...çi veya mirasçıları bağlamaz.
Somut olayda, üretim aşamalarında davalı ... ............lüğü tarafından bedelsiz olarak yükleniciye bırakılan ...... ve ......ların da kullanılması, davalı ... ............lüğü"nün kendisine sunulan ... programını veya projeyi yeterli bulunmaması halinde tespit edilen noksanlıkların davalı tarafından verilen süre içerisinde giderilmesi zorunluluğu, yüklenicinin çalıştıracağı ...letme ......ü, proje mühendisi, vardiya daimi nezaretçisi, teknik nezaretçinin en az sayısı ve meslek kıdeminin davalı idare tarafından belirlenmesi, idarenin, uygunsuz davrandığı, görevlerini yerine getirmekte yetersiz olduğu kanısında olduğu veya ...yerinde çalıştırılmasında sakınca gördüğü her kademe ve nitelikteki elemanların ... başından ve ...yerinden uzaklaştırılmasını isteyebilmesi gibi tespitler karşısında ... teslimi olarak kabul edilemeyecek bir sözleşme ile kendisine olağan denetim sınırlarını aşacak şekilde ye...ler tanınmış olan davalı ... ............lüğü"nün 4857 Sayılı Yasa’nın 2. maddesi gereğince asıl ...veren, diğer davalı ... ... ...... AŞ."nin ise alt ...veren olarak kabul edilmesi gerektiği anlaşılmıştır.
Dosya kapsamı itibariyle ve ölenin olayda hiç kusurunun bulunmadığının anlaşılıp ......... olayının meydana gelmesinde kusuru bulunanlar arasındaki kusur dağılımının kendi aralarında görülmesi muhtemel rücu davasında yeniden değerlendirilmesinin mümkün bulunmasına göre davalı ...nin kusuru ve sorumluğu olmadığına yönelik istinaf sebepleri yerinde görülmem...tir.
Nitekim Dairemizce dava konusu ... .........sı ile ilgili açılan bir kısım davada davalılar ... ... ...... AŞ. Ve ......... ... ...... ......unun sorumlu olduklarına dair verilen kararlar Yargıtay 21. Hukuk Dairesince yukarıda açıklanan gerekçeyle onanarak kesinleşm...tir. (örneğin Dairemizin 2017/887 Esas, 2017/850 Karar sayılı kararı, Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 2017/4929 Esas, 2017/7190 Karar)
İlk derece ......nce ......... tarihinden itibaren yasal faize hükmedilmesi isabetlidir.
Maddi ...ın hesaplanmasında, ...... ve ...a doğrudan e...li olan ...çinin net geliri, ... yaşam tablosuna göre bakiye ömrü, ...görebilirlik çağı, ...görmezlik ve karşılık kusur oranları, sosyal sigortalar tarafından bağlanan gelirin ilk peşin sermaye değeri gibi tüm verilerin belirlenmesi gerekmekte olup, hükme esas alınan bilirk...i raporunda davacıların maddi ... talebi konusunda bu yönlerden yapılan belirleme ve hesaplamada bir isabetsizlik görülmem...tir. Bu itibarla davalıların istinaf kapsam ve nedenleri dikkate alındığında, yerel mahkemenin maddi ...ının kabulüne il...kin kararı yerindedir.
Davalı taraf ...... tarafından yapılan yardımın nazara alınması, mahsup edilmesi gerektiğini ileri sürmüşse de bu hususta yapılan yardım, davalı tarafın maddi-manevi ... sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Manevi ...ın miktarına gelince; 6098 Sayılı TBK"nun 56.maddesinde düzenlenen manevi ...ta kusurun gerekmediği, ancak takdirde e...li olabileceği 22/06/1966 tarih ve 1966/7-7 E-K sayılı İçtihatı Birleştirme Kararında açıkça vurgulanmıştır. Bu kararın gerekçesinde takdir olunacak manevi ... tutarını e...leyecek özel hal ve şartlarda açıkça gösterilm...tir. Bunlar her olaya göre değ...ebileceğinden hakim bu konuda takdir hakkını kullanırken ona e...li olan nedenleri de karar yerinde ...... ölçülere göre isabetli bir biçimde göstermelidir. Yine TBK"nun 56.maddesi hükmüne göre, hakimin özel halleri göz önünde tutarak manevi ...... ile hak sahiplerine verilmesine karar verebileceği tutar adalete uygun olmalıdır. Bu para tutarı aslında ne ... ne de ...dır. Çünkü mamelek hukukuna il...kin ......ın karşılanmasını amaç edinmediği gibi kusurlu olana yalnız hukukun ihlalinden dolayı bir ... de değildir. Aksine ......a uğrayanda bir huzur duygusu uyandırmayı aynı zamanda ruhi ızdırabın dindirilmesini amaç edindiğinden ...a benzer bir fonksiyonu da vardır. O halde bu ...ın sınırı onun amacına göre belirlenmelidir. Manevi ... beden gücü kaybı nedeniyle bozulan ruh huzurunun duyulan ve ileride duyulacak elem ve ızdırabın kısmen ve imkan nispetinde iadesini amaçladığından hakim TMK"nun 4.maddesi gereğince hak ve nefasete göre takdir hakkını kullanarak manevi ... miktarını tespit etmelidir. Hakim belirlemeyi ya...en somut olayın özelliklerini, ekonomik ve sosyal durumunu, paranın alım gücünü, maluliyet oranı ve beden gücü kaybı nedeniyle duyulan ve ileride duyulacak elem ve ızdırabı gözetmelidir. Somut olayın incelenmesinde; ... ...... ... ..."nda meydana gelen .........da 301 ...cinin hayatını kaybettiği, olayın oluş şekli, davalılarda yarattığı ağır üzüntü, müteveffaların hiçbir kusurlarının bulunmadığı, davalı-...verenlerin kusurlarının ağırlığı, bilirk...i raporlarında belirlenen ağır ... güvenliği ihlalleri, ... ...çilerinin çalışma şartlarının ağırlığı ve tarafların......... durumları gözetildiğinde, davacılar için hükmedilen manevi ... tutarı hak ve nesafete uygun olup davacı vekilinin manevi ... tutarının az olduğu, davalı vekillerinin davacılar lehine hükmedilen manevi ... tutarının fah... olduğu yönündeki istinaf sebepleri yerinde görülmem...tir.
Bu nedenlerle tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, hukuki il...kinin nitelendirilmesine, vakıa ...... hakiminin ......, mantıksal ve hayatın olağan akışına uygun dosyadaki verilerle çel...meyen tespitlerine ve uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kurallarına göre, HMK.nun 355. maddesi uyarınca istinaf sebepleri ile sınırlı olarak ve re"sen ...... düzeni yönünden yapılan inceleme sonucu, ilk derece ......nin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve yasa yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşılmakla, davacılar vekili ve davalı .... vekilinin istinaf başvurusunun HMK 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.
E) Delillerin Değerlendirilmesi ve Gerekçe;
1-Dosyadaki yazılara, toplanan delillere, hükmün dayandığı gerektirici nedenlere, temyiz edenin sıfatına, temyiz kapsam ve nedenlerine göre; davalı ... ............lüğü"nün aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazlarının reddine,
2-Dava, .........nın ... .........sı sonucunda ...ı nedeniyle yakınlarının maddi ve manevi ......larının giderilmesi istemine il...kindir.
Dosya kapsamındaki kayıt ve belgelerden, ...... sahibi ......... ... ...... ............lüğü olan ... yer altı sahasındaki ... üretim ...inin davalı ... ............lüğü tarafından 22/07/2006 tarih ve 24046 yevmiye sayılı noter onaylı hizmet alım sözleşmesi ile ... Tek. Elk. Mad. Tur. San.ve Tic. AŞ."ne verildiği ancak 30/10/2009 tarihinde davalı ... ............lüğü"nün muvafakati ile ... üretim ...inin aynı şartlar altında ... ... ...... A.Ş."ne devredildiği, mahkemece alınan 08/09/2016 tarihli bilirk...i hesap raporunda davacı eşin maddi ......ının 41.319,42 TL olarak hesaplandığı, rapora davalı ... ............lüğü vekilince itiraz edildiği, davacılar vekilinin bu rapora karşı takip eden 9. celsede "ek rapor alınmasını mahkemenin takdirine bırakıyoruz" şeklinde beyanda bulunduğu, aynı celsede mahkemenin peşin sermaye değeri tenzilatı ve davalıların itirazlarının değerlendirilmesi için dosyanın yeniden bilirk...iye gönderilmesine karar verdiği, bu kez 27/04/2017 tarihli ek hesap raporunda davacı eşin maddi ......ının 65.669,15 TL olarak hesaplandığı, mahkemece ek hesap raporunun hükme esas alındığı anlaşılmaktadır.
Sözleşmenin eki konumundaki........."nin 2. maddesinde ...in konusunun "1. maddede ......... koordinatları belirtilen sahadan, idare tarafından bir kısmı yüklenicinin kullanımına bedelsiz olarak verilecek bina, tesis, ......, ......, ve ...... galerileri ile yüklenicinin temin edeceği ilave ......, ......, tesis ve ...... ile bütün masraflar yükleniciye ait olmak üzere ...... ...letme yöntemi ile ... üretme ...i" olarak tanımlandığı, bu kapsamda sahada mevcut bulunan şalt tesisleri, jeneratör, karo sahası, ...... tesisi, ...... tesisi, tertip binası, ...çi banyoları, lambahane, teshin merkezi, atölye, pres, kül tesisi, kriblaj tesisi, nefeslik vb. gibi tesislerle,........."nin EK-2 listesinde tanımlanan ...... ve ...... yüklenicinin kullanımına bedelsiz olarak bırakıldığı, EK-12 olarak tanımlanan listede ...in yapılacağı ...... ... ...nda idareye ait zincirli ve bant konveyörler bulunduğu görülmektedir.........."de yüklenici tarafından yapılacak ... programının ve ...letme projesinin davalı ... ............lüğü"ne sunulacağı, programın veya projenin yeterli bulunmaması halinde tespit edilen noksanlıkların idarece verilen süre içerisinde giderileceği, idarece onaylanan uygulama projesine yüklenicinin aynen uymak zorunda olduğu, uygulama projesinde ancak idarenin onayı ile revizyon yapılabileceği, sözleşmenin eki olan İdari Şartname"nin 7.3.2 maddesinde yüklenicinin çalıştıracağı ...letme ......ü, proje mühendisi, vardiya daimi nezaretçisi, teknik nezaretçinin en az sayısı ve meslek kıdeminin davalı idare tarafından belirlendiği, Sözleşmenin eki olan Hizmet ...leri ... Şartnamesi"nin 11. maddesinde ise, idarenin, uygunsuz davrandığı, görevlerini yerine getirmekte yetersiz olduğu kanısında olduğu veya ...yerinde çalıştırılmasında sakınca gördüğü her kademe ve nitelikteki elemanların ... başından ve ...yerinden uzaklaştırılmasını isteyebileceği, yüklenicinin buna uymak zorunda olduğu kurallar getirilm...tir.
Dosya kapsamından meydana gelen ... .........sı dolayısı ile alınan bilirk...i kusur raporlarının tamamında ölen veya yaralanan .........lara kusur izafe edilmem...tir.
Olay tarihinde yürürlükte bulunan 6331 sayılı ... ...... Kanunu"nun "...verenin ... Yükümlülüğü" kenar başlıklı 4. maddesine göre;
"(1) ...veren, çalışanların ...le ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup, bu çerçevede;
a) ...... ......lerin önlenmesi eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değ...en şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.
b) ... yerinde alınan ... ...... tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
c) ...... değerlendirmesi yapar ve yaptırır.
ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden ...e uygunluğu göz önüne alır.
d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
(2) ...yeri dışındaki uzman k...i ve .........şlardan hizmet alınması, ...verenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
(3) Çalışanların ... ...... alanındaki yükümlülükleri, ...verenin sorumluluklarını e...lemez.
(4) ...veren , ... ...... tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.".
Aynı kanunun " ......lerden Korunma İlkeleri " kenar başlıklı 5. maddesine göre,
"(1) ...verenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler gözönünde bulundurulur.
a)......lerden kaçınmak.
b)Kaçınılması mümkün olmayan ......leri analiz etmek.
c) ......lerde kaynağında mücadele etmek.
ç) ...in k...ilere uygun hale getirilmesi için ...yerlerinin tasarımı ile ... ekipmanı çalışma şekli ve üretim metodlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz e...lerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.
d) Teknik gel...melere uyum sağlamak.
e) Tehlikeli olanı tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değ...tirmek.
f) Teknoloji, ... organizasyonu, çalışma şartları, sosyal il...kiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin e...lerini kapsayan tutarlı ve ... bir önleme politikası gel...tirmek.
g)Toplu korunma tedbirlerine, k...isel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek.
ğ)Çalışanlara uygun talimatlar vermek."
Yine 6331 sayılı Kanun " ...... Değerlendirmesi; ......, ........." karar başlıklı 10. maddesinde şu hüküm düzenlenm...tir.
"(1) ...veren, ... ...... yönünden ...... değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. ...... değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır.
a) Belirli ......lerden e...lenecek çalışanların durumu,
b) Kullanılacak ... ekipmanı ile ...... madde ve müstahzarların seçimi,
c) ...yerinin tertip ve düzeni,
ç) ......... çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu,
2) ...veren, yapılacak ...... değerlendirmesi sonucu alınacak ... ...... tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.
(3) ...yerinde uygulanacak ... ...... tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri, çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini ......tecek ve ...yerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.
(4) ...veren, ... ...... yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı ......lerin belirlenmesine yönelik gerekli ......, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar."
Görüldüğü üzere, ...verenin çalışanlarla ilgili sağlık ve güvenliği sağlama yükümlülüğünün çerçevesi, 6331 sayılı ... ...... Kanununun 4. maddesinde çizilm...tir. Bu çerçevede ...verenin, " Çalışanların ...le ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olduğu belirtildikten sonra, yapacağı ve uymakla yükümlü bulunacağı bir takım esaslara yer verilm...tir. Bunun gibi 5. maddede ...verenin anılan yükümlülüklerle gerçekleştireceği koruma sırasında uyacağı ilkeler belirlenm...tir. 10. maddede ise ...yerinde sağlık ve güvenlik sağlanırken, ...verenin yapacağı ...... değerlendirmesi çalışmasında dikkate almakla yükümlü bulunduğu hususlar belirlenm...tir. (HGK . 09/10/2013 tarih, 2013/21-102 Esas, 2013/1456 Karar )
Yukarıda yapılan bu açıklamalardan sonra 818 sayılı Borçlar Kanununun 332. maddesinin karşılığı olarak çağdaş yaklaşımla düzenlenen 6098 sayılı...... Kanununun 417. maddesinin 2. fıkrasında; "...veren, ... yerinde ... ......nin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; ...çilerde ... ...... konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlü" olacağı belirtilerek, ... Kanununun ......... 77/1. maddesiyle bütünlük sağlandığı gibi 3. fıkrasında; "...verenin yukarıdaki hükümler dahil kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle ...çinin ...ü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya k...ilik haklarının ihlaline bağlı ......ların tazmini sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabi" olduğu hükme bağlanmak suretiyle, hizmet sözleşmesinden kaynaklanan sorumluluğun hukuki niteliği konusunda tartışmalar sona erdirilm..., sözleşmeye aykırılıktan kaynaklanan ...e ve vücut bütünlüğünün zedelenmesine veya k...ilik haklarının ihlaline bağlı ......ların tazmininde sözleşmeden doğan sorumluluk hükümlerinin uygulanacağı öngörülmüştür.
4857 sayılı ... Kanununun ......... 77. ve devamı maddelerini yürürlükten kaldıran 6331 sayılı ... ...... Kanunu 4. ve 5. maddeleri ...verenin yükümlülüklerini, 19. madde de çalışanların yükümlülüklerini çağdaş anlaşıyla daha ayrıntılı ve somut olarak ortaya koymuş ve kusur sorumluluğunun sınırlarını kusursuz sorumluluğun sınırlarına yaklaştırmıştır.
6331 sayılı Kanunun 4. ve 5. maddeleri ile buna uygun olarak çıkarılan ... ...... yönetmelikleri hükümlerini ...verenin sorumluluğunu ......leştiren kriterler olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bu sebeple mevzuatta yer alan tenik ... kurallarına uyulmaması ...verenin kusurlu davranışı olarak kabul edilmelidir. Ancak ...veren sadece anılan yazılı kurallara değil, yazılı olmayan ve teknolojinin gerekli kıldığı önlemlere aykırı davrandığında da kusurlu görülerek oluşan ......ı karşılamalıdır.
Öte yandan ......leştirilen kusur, kusur sorumluluğunu kusursuz sorumluluğa yaklaştırsa da, onu kusursuz sorumluluk haline dönüştüremez. Çünkü, bazı istisnalar dışında ...verenin sorumluluğu için kusurun varlığı şarttır. Ancak...... Kanununun 417/2. maddesi, ...... ve 6331 sayılı Kanun hükümleri ......leştirilm... kusur sorumluluğu ilkesi gereğince ...verenin sorumluluğunu oldukça gen...letm...tir.
...vereni, ......landırıcı olay nedeniyle sorumluluktan kurtaracak olan durum, eylem ile meydana gelen ...... arasındaki uygun illiyet bağının kesilmesidir. Kusursuz sorumlulukta olduğu gibi kusur sorumluluğunda da illiyet bağı; mücbir sebep, ...... görenin ve üçüncü k...inin ağır kusuru nedenleriyle kesilebilir. Uygun illiyet bağının kesildiğinin ispatı halinde, ...verenin sorumluluğuna gidilmesi mümkün değildir. (HGK, 20/03/2013 tarih, 2012/21-1121 Esas, 2013/386 Karar)
Yargılamaya konu ihtilafın sağlıklı biçimde çözülmesi için asıl ...veren-alt ...veren kavramlarıyla, somut uyuşmazlık için önem arzettiğinden, holding ve şirket topluluklarının ...veren niteliği konularının açıklanmasında fayda vardır.
4857 sayılı Kanun"un 2.maddesine göre bir ... sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek k...iye ...çi, ...çi çalıştıran gerçek veya ... k...iye yahut ... k...iliği olmayan ...... ve .........şlara ...veren, ...çi ile ...veren arasında kurulan il...kiye ... il...kisi denir.
... Kanunu"nun 2.maddesinin 7.fıkrasına göre bir ...verenden, ...yerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine il...kin yardımcı ...lerinde veya asıl ...in bir b...ünde ...letmenin ve ...in gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren ...lerde ... alan ve bu ... için görevlendirdiği ...çilerini sadece bu ...yerinde aldığı ...te çalıştıran diğer ...veren ile ... aldığı ...veren arasında kurulan il...kiye asıl ...veren-alt ...veren il...kisi denir. Bu il...kide asıl ...veren, alt ...verenin ...çilerine karşı o ...yeri ile ilgili olarak bu Kanundan, ... sözleşmesinden veya alt ...verenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt ...veren ile birlikte sorumludur.
4857 sayılı Kanun"un 2/7.maddesi ile ...çilerin ... Kanunu"ndan, sözleşmeden ve toplu ... sözleşmesinden doğan hakları koruma-güvence altına alınmak istenm...tir. Aksi halde, 4857 sayılı Kanun"dan kaynaklanan yükümlülüklerinden kurtulmak isteyen ...verenlerin ...in b... veya eklentilerini muvazaalı bir biçimde başka k...ilere vermek suretiyle yükümlülüklerinden kaçması mümkün olurdu.
Asıl ...veren ile alt ...verenin birlikte sorumluluğu "müteselsil sorumluluktur". Asıl ...veren, doğrudan bir hizmet sözleşmesi bulunmamakla birlikte ... Kanunu"nun 2. maddesinin 6. fıkrası gereğince alt ...verenin ...çilerinin ... .........sı veya meslek hastalığı nedeniyle uğrayacakları maddi ve manevi ......dan alt ...veren ile birlikte müteselsilen sorumludur. Bu nedenle meslek hastalığına veya ... .........sına uğrayan alt ...verenin ...çisi veya ...ü halinde mirasçıları ... davasını müteselsil sorumlu olan asıl ...veren ve alt ...verene karşı birlikte açabilecekleri gibi yalnızca asıl ...verene veya alt ...verene karşı da açabilirler.
Öte yandan asıl ...veren ile alt ...veren arasında yapılan sözleşme ile ... .........sı veya meslek hastalığına bağlı maddi ve manevi ... sorumluluğunun alt ...verene ait olduğunun kararlaştırılması; bu sözleşmenin tarafı olmayan ...çi veya mirasçıları bağlamaz.
Somut olayda, üretim aşamalarında davalı ... ............lüğü tarafından bedelsiz olarak yükleniciye bırakılan ...... ve ......ların da kullanılması, davalı ... ............lüğü"nün kendisine sunulan ... programını veya projeyi yeterli bulunmaması halinde tespit edilen noksanlıkların davalı tarafından verilen süre içerisinde giderilmesi zorunluluğu, yüklenicinin çalıştıracağı ...letme ......ü, proje mühendisi, vardiya daimi nezaretçisi, teknik nezaretçinin en az sayısı ve meslek kıdeminin davalı idare tarafından belirlenmesi, idarenin, uygunsuz davrandığı, görevlerini yerine getirmekte yetersiz olduğu kanısında olduğu veya ...yerinde çalıştırılmasında sakınca gördüğü her kademe ve nitelikteki elemanların ... başından ve ...yerinden uzaklaştırılmasını isteyebilmesi gibi tespitler karşısında ... teslimi olarak kabul edilemeyecek bir sözleşme ile kendisine olağan denetim sınırlarını aşacak şekilde ye...ler tanınmış olan davalı ... ............lüğü"nün 4857 sayılı yasa’nın 2. maddesi gereğince asıl ...veren, diğer davalı ... ... ...... AŞ."nin ise alt ...veren olarak kabul edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Ayrıca, usuli .........nılmış hak davaların uzamasını önlemek, hukuki alanda istikrar sağlamak ve kararlara karşı ... güvenin sarsılmasını önlemek amacıyla Yargıtay uygulamaları ile gel...tirilm..., öğretide kabul görmüş ve usul hukukunun vazgeçilmez, ana ilkelerinden biri haline gelm...tir. Anlam itibariyle, bir davada, mahkemenin yada tarafların yapmış olduğu bir usul ...lemi ile taraflardan biri lehine doğmuş ve kendisine uyulması zorunlu olan hakkı ifade etmektedir.
Bütün bunlar yanında, gerek ......... BK’nun 47 ve gerekse yürürlükteki 6098 sayılı TBK’nun 56. maddesinde hakimin bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, ...... görene veya ölenin yakınlarına manevi ... olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verebileceği öngörülmüştür. Hakimin manevi ...... adı ile ...... görene veya ölenin yakınlarına verilmesine karar vereceği para tutarı adalete uygun olmalıdır. Hükmedilecek bu para, ......a uğrayanda manevi huzuru doğurmayı gerçekleştirecek ...a benzer bir fonksiyonu olan özgün bir nitelik taşır. Bir ... olmadığı gibi, mamelek hukukuna il...kin ......ın karşılanmasını da amaç edinmem...tir. O halde, bu ...ın sınırı onun amacına göre belirlenmelidir.
Manevi ... davalarında, gel...m... ülkelerde artık eski kalıplardan çıkılarak caydırıcılık unsuruna da ağırlık verilmektedir. Gel...en hukukta bu yaklaşım, k...ilerin bedenine ve ruhuna karşı yöneltilen haksız eylemlerde veya taksirli davranışlarda tatmin duygusu yanında caydırıcılık uyandıran oranlarda manevi ... takdir edilmesi gereğini ortaya koymakta; k...i haklarının her şeyin önünde geldiğini önemle vurgulamaktadır.
Bu ilkeler gözetildiğinde; aslolan insan yaşamıdır ve bu yaşamın yitirilmesinin yakınlarında açtığı derin ızdırabı hiçbir değerin telafi etmesi olanaklı değildir. Burada amaçlanan sadece bir nebze olsun rahatlama duygusu vermek; öte yandan da ...... veren yanı da dikkat ve özen göstermek konusunda e...leyecek bir yaptırımla, caydırıcı olabilmektir.(HGK 23.6.2004, 13/291-370)
... ili ... ilçesinde bulunan ... ...... ... ...nda 13/05/2014 tarihinde meydana gelen yargılamaya konu ... .........sının 301 k...inin ...üne ve 486 k...inin yaralanmasına yol açtığı, son yüz yılın en büyük ... .........larından birisi olan bu ... .........sının yalnızca ... .........sına uğrayanlarda veya .........lıların yakınlarında değil toplumun tamamında derin bir üzüntü meydana getirdiği, bu kapsamda ... ... .........sı gibi toplumu derinden e...leyen facialarda hüküm altına alınan manevi ... tutarları değerlendirilirken manevi ...ın caydırıcılık unsurunun öne çıkması gerektiği kabul edilmelidir.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında, dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle ölenin olayda hiç kusurunun bulunmadığının anlaşılıp ... .........sının meydana gelmesinde kusuru bulunanlar arasındaki kusur dağılımının ilerde kendi aralarında açılabilecek rücu davasında yeniden değerlendirilmesinin mümkün bulunmasına, temyiz edenin sıfatına, temyizin kapsam ve nedenlerine göre kararda sair yönlerden bir yanlışlık yok ise de, davacı eşin maddi ... istemi hakkında hüküm .........rken 08/09/2016 tarihli bilirk...i kök hesap raporunun hükme esas alınması gerekirken davalılar yararına oluşan usuli .........nılmış hak ilkesi gözetilmeyerek ek hesap raporuna itibar edilmesi hatalı olmuştur.
Yapılacak ..., davalı ... ... ...... A.Ş."nin temyiz isteminde bulunmadığı, bu haliyle usuli .........nılmış hakka yönelik bozma nedeninden ancak davalı ... ............lüğü"nün yararlanabileceği dikkate alınarak tüm delilleri bir arada değerlendirip oluşacak sonuca göre bir karar vermekten ibarettir.
Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular nazara alınmaksızın yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davalı ..."nün bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ilk derevce ...... hükmü bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz olunan ... ...... ...... kararının, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı 6100 sayılı HMK’nun 373/1. maddesi uyarınca KALDIRILMASINA, ilk derece ...... kararının yukarıda belirtilen nedenlerle BOZULMASINA, dosyanın ilk derece ......ne, kararın bir örneğinin de ... ...... ......ne gönderilmesine, temyiz harcının istek halinde davalı ..."ne iadesine, 16/04/2018 gününde oy birliğiyle karar verildi.