Danıştay 10. Daire 2016/2349 Esas 2021/4170 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/2349
Karar No : 2021/4170


DAVACI : …

DAVALI : … Başkanlığı / …
VEKİLİ : …

DAVANIN_KONUSU : Diyanet İşleri Başkanlığının 2016 Yılı Hac Talimatı konulu 14/01/2016 tarih ve E.2565 sayılı duyurusunun (C) bölümünün 12. fıkrasında yer verilen "Hac kesin kayıt yaptırabilir belgesi verilmesinde Diyanet İşleri Başkanlığı ve acentalar arasındaki % 60 ve % 40 oranı korunarak kesin kayıtlar her bir ilde hac konaklama türlerine göre zikredilen oranlara göre yapılacaktır." düzenlemesinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ_İDDİALARI :
Davacı tarafından, 2016 yılında hac seyahati için kesin kayıt yaptırma hakkı kazanması üzerine bu ziyareti seyahat acentası aracılığıyla gerçekleştirme talebiyle Kayseri Valiliği İl Müftülüğüne yaptığı başvurunun seyahat acentalarına tanınan %40 oranındaki kontenjanın dolmuş olması nedeniyle reddedildiği, ret işleminin dayanağı olan 2016 yılı Hac talimatında yer verilen hacı adaylarının %60'ının Diyanet İşleri Başkanlığı, %40'ının seyahat acentaları aracılığıyla Suudi Arabistan'a gidebileceklerine ilişkin dava konusu düzenlemenin; kişilerin seyahat özgürlüklerini sınırladığı, yapılan müdahalenin haksız ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

DAVALININ_SAVUNMASI :
Hac ve umre seyahatlerini düzenleme görevinin Diyanet İşleri Başkanlığı'na ait olduğu, seyahat acentelerinin ise Başkanlığın denetimi altında ve verdikleri teminatlar karşılığında hac ve umre turları düzenlendikleri, hac ve umre seyahatlerinin diğer seyahatlerden farklı nitelikte olması sebebiyle 30/10/2011 tarih ve 28100 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 11/10/2011 tarih ve 2011/2347 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki ''Hac ve Umre Seyahatleri ile İlgili İşlerin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine Dair Karar''ın 6. maddesinde yer verilen düzenleme ile seyahat acentalarına %40 kontenjan tanındığı, Diyanet İşleri Başkanlığının "2016 Yılı Hac Talimatı" konulu 14/01/2016 tarih ve E.2565 sayılı duyurusunun (C) bölümünün 12. fıkrasında aynı düzenlemeye yer verildiği, davacının başvurusunun 2016 yılında seyahat acentalarına tanınan kontenjanın dolması nedeniyle reddedildiği, iptali istenen düzenlemenin dayanağı olan Bakanlar Kurulu Kararına uygun tesis edildiği savunulmaktadır.


DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …

DÜŞÜNCESİ : Dava; Başbakanlık Diyanet İşleri Başkanlığının 2016 Yılı Hac Talimatı konulu 14.1.2016 gün ve E.2565 sayılı duyurusunun C bölümünün 12'nci fkrasında yer verilen "Hac kesin kayıt yaptırabilir belgesi verilmesinde Diyanet İşleri Başkanlığı ve acentalar arasındaki % 60 ve % 40 oranı korunarak kesin kayıtlar her bir ilde hac konaklama türlerine göre zikredilen oranlara göre yapılacaktır." iptali istemiyle açılmıştır.
Suudi Arabistan Hükümeti ile imzalanan protokol uyarınca gerçekleştirilebilen; bu sebeble, ziyaretin yapılacağı ülke tarafından belirlenen kurallara uyulması zorunluluğu dikkate alınarak hac ve umre ziyaretlerine ilişkin düzenlemelerin hizmetin gereğine ve amacına uygun bulunması ve başta Anayasa olmak üzere üst hukuk kurallarına aykırı olmaması gerektiği konusunda duraksamaya yer yoktur.
Uyuşmazlığın çözümü bakımından konu bu kapsamda incelendiğinde;
633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 1'inci maddesiyle, İslam Dininin inançları, ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmek üzere; Başbakanlığa bağlı Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuş olup; söz konusu kanun maddesine dayanılarak, 30.10.2011 gün ve 28100 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 11.10.2011 gün ve 2011/2347 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan Hac ve Umre Seyahatleri ile İlgili İşlerin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine Dair Karar, Bakanlar Kurulunca, hac farızasını yerine getirmek veya umre yapmak üzere Suudi Arabistan'a gidecek vatandaşların bu ziyaretlerini, Devletimizin onuruna yaraşır biçimde, her türlü çıkardan uzak, sağlık ve güvenlik şartları içinde yapmalarını sağlamak ve bu ibadetlerin usulüne uygun bir şekilde ifa edilmesinde vatandaşlara yardımcı olmak için gerekli usul ve esasları düzenlemek amacıyla kabul edilmiş ve 18.5.2000 gün ve 24053 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.
Yukarıda bahsedilen Bakanlar Kurulu Kararının 5'inci maddesinin 1'inci fıkrasında, hac ve umre hizmetlerinin, bu karar hükümlerine uygun şekilde Başkanlık ve/veya Başkanlığın denetimi ve gözetimi altında acentalar tarafından düzenleneceği ve yürütüleceği; 6'ncı maddesinde de, ülkemize tahsis edilen her kontenjanın % 60'ının Başkanlıkça kullanılacağı; % 40'ının acentalara topluca verileceği, her acentenin, götürebileceği hacı adaylarının kayıtlarının acentalara tahsis edilen kontenjan çerçevesinde serbestçe yapacağı; 17'nci maddesinde de, Başkanlıkça veya Başkanlığın denetimi ve gözetimi altında acentalar tarafından yürütülecek hac ve umre hizmetleriyle ilgili iş ve işlemlerin, Başkanlık tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenleneceği, hükümlerine yer verilmiştir.

Bakanlar Kurulu Kararının 6'ncı maddesiyle, hac ziyaretini gerçekleştireceklerin %60'ının Başkanlık ve %40'ının acentalar aracılığıyla gitmesi hususunda Bakanlıklararası Hac ve Umre Kuruluna yetki verildiğinden, anılan Kurulca, bu yetki çerçevesinde yapılan toplantı sonucunda alınan 10.1.2016 gün 2016/1 sayılı kararla; aynı oranların korunması sağlanmıştır.
Bu durumda; yasa ile verilen yetkiye dayanılarak ve Hac ibadetinin usulüne uygun olarak, adayların sağlıklı ve güvenli bir şekilde, mağduriyet yaşamadan seyahatlerini gerçekleştirmesini amacıyla getirilen kontenjan uygulamasını öngören düzenlemenin dava konusu edilen C bölümünün 12'nci maddesinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
2016 yılında davalı idare tarafından yapılan hac kurası sonucunda kesin kayıt hakkı elde eden davacı, 07/03/2016 tarihli başvurusu ile hac seyahatini seyahat acentası vasıtasıyla gerçekleştirme talebinde bulunmuştur.
Davalı idarece tesis edilen … tarih ve … sayılı işlem ile acentalara tanınan %40 oranındaki kontenjanın dolduğu belirtilerek davacının başvurusu reddedilmiştir.
Davacı tarafından, söz konusu işlemin dayanağı olan Diyanet İşleri Başkanlığının 2016 Yılı Hac Talimatı konulu 14/01/2016 tarih ve E.2565 sayılı duyurusunun (C) bölümünün 12. fıkrasında yer verilen "Hac kesin kayıt yaptırabilir belgesi verilmesinde Diyanet İşleri Başkanlığı ve acentalar arasındaki % 60 ve % 40 oranı korunarak kesin kayıtlar her bir ilde hac konaklama türlerine göre zikredilen oranlara göre yapılacaktır." düzenlemesinin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
Dava konusu işlemin tesis edildiği tarihteki haliyle; 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun'un 1. maddesinde, İslam Dininin inançları, ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmek üzere; Başbakanlığa bağlı Diyanet İşleri Başkanlığının kurulduğu belirtilmiş; 13. maddesinde ise ''Hac ve umre ibadetlerinin usulüne uygun, sağlık ve güvenlik içinde, hizmet talep edenlerin hakları korunacak şekilde ifası amacıyla, Başkanlık ve/veya Başkanlığın denetim ve gözetimi altında ilgili mevzuatı gereği uluslararası her türlü seyahat hizmetleri verme yetkisini haiz seyahat acentaları tarafından hac ve umre seferleri düzenlenir. Seyahat acentalarına tahsis edilecek kontenjan oranı Bakanlar Kurulunca belirlenir ve bu orana göre tespit edilen sayı seyahat acentalarınca kullanılmak üzere topluca verilir.'' hükmüne yer verilmiştir.
Anılan hükme dayanılarak hazırlanan ve 30/10/2011 tarih ve 28100 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 11/10/2011 tarih ve 2011/2347 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan Hac ve Umre Seyahatleri ile İlgili İşlerin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine Dair Kararın 5. maddesinin 1. fıkrasında, hac ve umre hizmetlerinin, bu karar hükümlerine uygun şekilde Başkanlık ve/veya Başkanlığın denetimi ve gözetimi altında acentalar tarafından düzenleneceği ve yürütüleceğine işaret edilmiş, 6. maddesinde, ülkemize tahsis edilen her kontenjanın %60'ının Başkanlıkça kullanılacağı; % 40'ının acentalara topluca verileceği, her acentanın, götürebileceği hacı adaylarının kayıtlarının acentalara tahsis edilen kontenjan çerçevesinde serbestçe yapacağı hükme bağlanmış; 7. maddesinde de, Bakanlıklararası Hac ve Umre Kurulunun kuruluşuna ve görevlerine ilişkin düzenlemelere yer verilmiş, söz konusu maddede hac ve umrenin yerine getirilmesi konusunda temel esas ve stratejilerin bu Kurulca belirleneceği kuralı yer almıştır.

Dava Konusu Düzenlemenin İncelenmesi:
633 Sayılı Kanunun 13. maddesine dayanılarak hazırlanan ve 30/10/2011 tarih ve 28100 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe konulan 11/10/2011 tarih ve 2011/2347 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile, ülkemize tahsis edilen hac kontenjanının %60'ının Başkanlıkça, %40'ının acentalara verileceği; hac ve umre faaliyetlerine ilişkin temel esas ve stratejileri belirleme hususunda yetkinin Bakanlıklararası Hac ve Umre Kuruluna ait olduğu kararlaştırılmıştır.
Bakanlar Kurulunca verilen yetkiye istinaden, Bakanlıklararası Hac ve Umre Kurulunca yapılan toplantı sonucunda alınan 07/01/2016 tarih, 2016/01 sayılı kararla; 2016 yılı için Suudi Arabistan makamlarınca, ülkemize verilecek toplam hac kontenjanının, %60'ının Diyanet İşleri Başkanlığı, %40'ının ise seyahat acentalarınca kullanılmasına karar verilmiş, anılan karar davalı idarenin dava konusu14/01/2016 tarih ve E.2565 sayılı işlemiyle tüm valiliklere duyurulmuştur.
Dosyanın incelenmesinden; dava konusu düzenlemenin dayanağı olan 2011/2347 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Hac ve Umre Seyahatleri ile ilgili işlerin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine Dair Kararın 6. maddesinde, seyahat acenteleri için öngörülen söz konusu %40'lık kontenjanın; hacca gitmek isteyen vatandaşların, ticari rekabete alet edildiğinin ve yetkili acente olmadığı halde aracılık faaliyetlerinde bulunarak hacı adaylarının mağduriyetine sebep olunduğunun, özetle, serbest rekabet ilkesinin kötüye kullanıldığının tespit edilmesi üzerine 27/05/2005 tarihli ve 25827 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 2005/8801 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile getirildiği, ayrıca anılan oranın belirlenmesinde, hacı adaylarının geçmiş yıllarda yapılan hac organizasyonlarındaki Başkanlık ve seyahat acenteleri arasındaki tercihleri doğrultusunda oluşan dağılımın esas alındığı anlaşılmaktadır.
Nitekim, söz konusu Bakanlar Kurulu Kararının ülkemize tahsis edilen her kontenjanın %60'ının Başkanlıkça kullanılacağı; % 40'ının acentalara topluca verileceğine ilişkin 6. maddesinin iptali istemiyle açılan davada, Dairemizin 21/10/2020 tarih ve E:2015/5220 K:2020/4101 sayılı kararı ile getirilen sınırlamaların hukuka aykırı olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bu bağlamda, dava konusu düzenlemenin, yasa ile verilen yetkiye dayanılarak ve hizmetin genel seyahatlerden farklı niteliği dikkate alınarak hac seyahatlerinin sağlık ve güvenlik içerisinde gerçekleştirilmesini, hacı adaylarının mağdur olmamasını sağlamak amacıyla getirilen kontenjan uygulamasını öngören Bakanlar Kurulu kararına uygun şekilde tesis edildiği anlaşıldığından, söz konusu düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 21/09/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.