Danıştay 13. Daire 2020/1352 Esas 2021/507 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No : 2020/1352
Karar No : 2021/507

DAVACI : … Enerji Üretim Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Müdürlüğü
VEKİLLERİ : Hukuk Müşaviri …

DAVANIN KONUSU :
Havza hidrolojik gözlem, değerlendirme ve kontrol hizmet bedeli adı altında tahsil edilen 100.769,70-TL'nin ödeme tarihi olan 31/01/2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tarafına iadesine karar verilmesi istenilmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NIN DÜŞÜNCESİ : Davanın derdestlik nedeniyle incelenmeksizin reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'UN DÜŞÜNCESİ : Dava; davacı şirketten, havza hidrolik gözlem, değerlendirme ve kontrol hizmet bedeli adı altında tahsil edilen 100.769,70-TL'nin, ödeme tarihi olan 31/01/2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte tazmini istemi ile açılmıştır.
6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Maksatlı Kullanımına İlişkin Kanun ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümlerine dayanılarak hazırlanan dava konusu yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinde, "Bakanlık: DSİ’nin bağlı olduğu bakanlığı", "DSİ: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünü", "Su Kullanım Hakkı Anlaşması: Hidroelektrik enerji üretim tesislerinin su kullanımına ilişkin işletme esaslarını ve DSİ’ye ödenecek bedellerin ödeme şeklini belirleyen ilgili mevzuat hükümlerine göre DSİ ile şirket arasında akdedilen anlaşmayı" ifade ettiği belirtilmiştir.
25.12.1953 tarih ve 8592 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 6200 sayılı Kanun'un 1. maddesinde, "Yerüstü ve yeraltı sularının zararlarını önlemek ve bunlardan çeşitli yönden faydalanmak maksadiyle Bayındırlık Vekâletine bağlı hükmi şahsiyeti haiz mülhak bütçeli Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü kurulmuştur." düzenlemesine yer verilmiş; 02.11.2011 tarih ve 28103 sayılı Mükerrer Resmî Gazete'de yayımlanan 662 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 49. maddesiyle anılan düzenleme, "Bu Kanunun amacı; yerüstü ve yeraltı sularının zararlarını önlemek ve/veya bunlardan çeşitli yönlerden faydalanmak maksadıyla bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatla verilen görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak üzere; Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı, kamu tüzel kişiliğine sahip, merkezi Ankara’da bulunan özel bütçeli bir kuruluş olan Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir. Genel Müdürlüğün kısa adı DSİ’dir." şeklinde değiştirilmiştir.
Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar hakkında Yönetmeliğin; 7. maddesinin 1. bendinde; "Su kullanım hakkı anlaşması yapılmak üzere DSİ’ye müracaat eden şirket veya şirketler, Ek-2’de belirtilen ve DSİ’ye ödenmesi gereken hizmet bedellerinin ödendiğine ilişkin belgeleri, Ek-5’de yer alan taahhütname ile birlikte DSİ’ye ibraz eder." hükmü,
"Enerji Üretim Tesisinin Su Kullanım Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Tip Anlaşma" başlıklı Ek-1 kısmında yer alan 41. maddesinde; "Şirket üretime geçtikten sonra iletim sistemine verilen yıllık toplam enerji üretim miktarının kWh başına DSİ tarafından belirlenen birim bedel ile çarpılması sonucu Ek-2'de belirtilen sınır değerler dikkate alınarak bulunan "Havza Hidrolik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli" ni lisans süresince her yılın Ocak ayı sonuna kadar DSİ'ye öder." hükmü yer almış,
"Hizmet Bedelleri" başlıklı Ek-2 kısmında, Kesin projesi, planlaması, master planı, ön incelemesi ve ilk etüdü DSİ veya mülga EİE tarafından hazırlanan projeler için ödenecek hizmet bedelleri aşağıda belirtilmiştir:
a) Kesin projesi hazır olanlar; projenin güncelleştirilmiş tesis bedelinin enerji hissesine isabet eden bölümünün % 1,5’i,
b) Planlaması hazır olanlar; projenin güncelleştirilmiş tesis bedelinin enerji hissesine isabet eden bölümünün % 1’i,
c) Master planı hazır olanlar; projenin güncelleştirilmiş tesis bedelinin enerji hissesine isabet eden bölümünün % 0,5’i,
d) Ön incelemesi veya ilk etüdü hazır olanlar; projenin güncelleştirilmiş tesis bedelinin enerji hissesine isabet eden bölümünün % 0,1’i.
Hidrolojik ve meteorolojik verilerin temini bedeli; verilerin içeriği ve veriliş şekline göre yıllık olarak DSİ tarafından ayrıca belirlenerek DSİ'nin internet sayfasında ilan edilir.
Şirket tarafından hazırlanan Fizibilite Raporunun DSİ tarafından incelenerek görüş bildirilmesi 27.313 TL'dir.
Planlaması veya kesin projesi hazır olan ve revizyonuna ihtiyaç duyulmayan DSİ veya mülga EİE tarafından yapılan projeler için ayrıca Fizibilite Raporu inceleme ücreti talep edilmez.
DSİ ile Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalayarak EPDK’dan lisans alan şirket, yukarıda belirtilen hizmet bedellerini ve aşağıda kurulu güçleri belirtilen üretim tesisleri için yıllık toplam enerji üretim miktarının kWh başına 0,0009586 TL ile çarpılarak hesaplanacak "Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli"ni EK-5 Taahhütname çerçevesinde yıllık olarak DSİ’ye öder. Bu bedeller şirket tarafından, kurulacak hidroelektrik enerji üretim tesislerinin işletmeye açılmasını müteakip lisans süresince her yılın Ocak ayı sonuna kadar bir önceki yılda gerçekleşen üretim miktarına göre hesaplanır ve ödenir. Ödenecek bedeller aşağıda tabloda belirtilen üst sınır bedelini aşamaz." düzenlemesine yer verilmiş ve ödenecek bedeller ekli tabloda ayrıntılı olarak belirtilip, yukarıda verilen ve 2015 yılı için hesaplanan bedellerin tamamı, DSİ tarafından her yıl Ocak ayı başında bir önceki yılda gerçekleşen Yİ-ÜFE'nin yıllık (12 aylık) ortalama değişim oranı çerçevesinde güncellenip internet sayfasında yayımlanacağı, bu bedellerin tamamında veya bir kısmında arttırım olması halinde, arttırım miktarının Yİ-ÜFE'ye göre hesap edilerek uygulanacağı, "Havza Hidrololojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli" üretim tesisinin işletmeye alınmasını takip eden ilk beş yıl için %50 indirimli uygulanacağı hükmü getirilmiş bulunmaktadır.
"Taahhütname" başlıklı E-5 kısmında ise; "Tesis edilecek enerji üretim tesislerinin işletmeye alınmasını müteakip bir önceki yılda gerçekleşen üretim miktarına göre hesaplanan "Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli" ni lisans süresince her yılın Ocak ayı sonuna kadar bildirilecek hesap numarasına yatıracağımızı kabul ettiğimizi," şeklinde taahhütte bulunulması gerektiği belirtilmiştir.
6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Kuruluş Kanunu'nun "Vazife ve Selahiyetler" başlıklı 2.maddesinin (l) bendinde; "Hükümet daireleriyle, Hükümete bağlı müesseseler ve diğer hükmi ve hakiki şahıslar tarafından yapılıp amme menfaati bulunan ve Umum Müdürlüğün vazifesi ile ilgili işlere ait proje ve keşif evrakını tetkik ve tasdik etmek, inşaatın yapılmasının proje ve fenni icaplara uygunluğunu murakabe etmek ve bu işlerin etüd ve projelerini uygun gördüğü bir ücret mukabilinde yapmak ve yaptırmak" hükmü yer almış, Kanunun, 662 sayılı KHK'nin 55. maddesi ile değişik 38. maddesinde, özel sektör tarafından gerçekleştirilecek enerji projelerinden sağlanan; ... havza hidrolojik gözlem, değerlendirme ve kontrol bedeli DSİ'nin gelirleri arasında sayılmış bulunmaktadır.
6200 sayılı Kanun’da Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün gelirleri arasında sayılan bedelin Yönetmelik hükmüyle muaf tutulan projeler haricindeki DSİ ile Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalayarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (EPDK) lisans alan üretim tesislerine yıllık toplam enerji üretim miktarı üzerinden kWh başına uygulanmak üzere belirlendiği, projenin söz konusu bedelden muaf tutulan projeler arasında olmadığı, davacı şirketin ihaleyi kazandığı tarihte yürürlükte olan söz konusu Yönetmelik hükümlerine uymak zorunda olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Diğer taraftan; dava konusu bedele ilişkin temel şartların Yönetmeliğin 2 numaralı ekinde düzenlendiği, DSİ ile Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalayarak EPDK’dan lisans alan şirketlerin havza hidrolojik gözlem, değerlendirme ve kontrol hizmet bedelini yıllık olarak davalı idareye ödemesinin öngörüldüğü, anılan ekin Yönetmeliğin bir parçası olduğu ve imzalanmasının söz konusu olmadığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla hukuka uygun olduğu yukarıda belirtilen Yönetmelik hükümlerine uygun olarak tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Davacı şirket, … Elektrik Üretim A.Ş., … Elektrik Üretim A.Ş. ve … Enerji Elektrik Üretim A.Ş.’nin birleşmesinden meydanda gelmiştir ve hidroelektrik santralinde elektrik üretimi yapmaktadır. 05/11/2008 tarihinde imzaladığı Su Kullanım Hakkı Anlaşması (SKHA) kapsamında Sebil regülatöründe, yine 05/11/2008 tarihinde imzaladığı bir başka SKHA uyarınca Kesme regülatöründe hidroelektrik santrali işletmektedir.
Bakılan dava, Havza hidrolojik gözlem, değerlendirme ve kontrol hizmet bedeli adı altında ödenen 100.769,70-TL'nin hukuka aykırı olarak tahsil edildiği ileri sürülerek ödeme tarihi olan 31/01/2019 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte iadesi istemiyle açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE:

USUL YÖNÜNDEN:
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 114. maddesinin 1. fıkrasının (ı) bendinde, "Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması" kuralına yer verilmek suretiyle "derdestlik" dava açma şartları arasında sayılmış; 115. maddesinde ise, dava şartı noksanlığı tespit edildiğinde mahkemenin davayı usulden reddedeceği kurala bağlanmıştır.
6100 sayılı Kanun'un 114. maddesinin gerekçesinde, "... (ı) bendinde aynı davanın önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması hususu yani teknik bir ifadeyle derdestlik iddiası olumsuz bir dava şartı hâline getirilmiş ve bu suretle derdestlik itirazı bir ilk itiraz olmaktan çıkartılıp; dava şartına ilişkin usulü bir itiraza dönüştürülmesi sağlanmıştır. Açılmış ve hâlen görülmekte olan bir davanın davacısı, hukuki korunma sürecini başlatmıştır. Artık onun aynı davayı bir başka mahkeme önüne getirmesinde hukuken korunmaya değer güncel bir yararı kalmamıştır; bu bağlamda hukuken korunma ihtiyacı içerisinde bulunmamaktadır ve onun yapacağı tek iş, davanın sonucunu beklemekten ibarettir. ... Daha önce açılmış ve hâlen görülmekte olan bir davanın, hangi saikle olursa olsun ikinci kez açılması hâlinde, davacının bu ikinci davayı açmaktaki yararı hukuki değildir. O hâlde derdestlik itirazının korunmasının temelinde, aynı davanın tekrar açılıp görülmesinin sağlanmasında davacının hiçbir hukuki yararının bulunmadığı düşüncesi yatmaktadır. Hukuki yararın ise dava şartı olduğu konusunda, bu düzenlemeden önce dahi doktrin ve yargı uygulaması bağlamında bir görüş birliği mevcuttur." açıklamasına yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda "derdestlik" müessesesi düzenlenmemiş ve Kanun'un 31. maddesinde, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ve onun yerine çıkarılan Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun derdestlik ile ilgili maddelerine atıfta
bulunulmamış olmakla birlikte, tarafları, konusu ve sebebi aynı olan bir davanın daha önce aynı veya başka bir mahkemede açıldığının ve görülmekte olduğunun tespit edilmesi hâlinde, usul hukukunun temel kavramlarından olan derdestlik müessesesinin temelinde yatan, ilk davanın aynısı olan ikinci davanın açılmasında davacının hukukî yararı bulunmadığı olgusundan hareketle, ikinci davanın derdestlik nedeniyle incelenmeksizin reddine karar verilmesi gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden:
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından … tarih ve … sayılı yazı ile Kesme regülatörü için havza hidrolojik gözlem, değerlendirme ve kontrol hizmet bedeli olan 14.608,11-TL'nin, … tarih ve … sayılı yazı ile Sebil regülatörü için 86.161,59-TL'nin ödenmesi gerektiğinin, aksi hâlde sözleşmedeki hükümlere göre tahsilatın yapılacağının bildirilmesi üzerine davacı şirket tarafından 31/01/2019 tarihinde toplam 100.769,70-TL'nin ödendiği;
01/04/2019 tarihinde kayıtlara giren dilekçe ile 100.769,70-TL havza hidrolojik gözlem, değerlendirme ve kontrol hizmet bedelinin yasal faiziyle birlikte davalı idareden tahsiline karar verilmesi talebiyle açılan davada … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı ile dilekçenin reddedilmesi üzerine 21/05/2019 tarihinde kayıtlara giren yenileme dilekçesi ile … İdare Mahkemesi'nin … esasına kayden açılan davada, Mahkemece … tarih E:…, K:… sayılı karar ile bağlantı nedeniyle dosyanın Danıştay'a gönderildiği;
04/06/2020 tarih ve E:2020/1352 sayılı kararımız ile, Dairemizin 2019/2651 esas sayısına kayıtlı davayla işbu dava arasında bağlantı olduğundan bahisle bağlantı isteminin kabulüne karar verildiği anlaşılmaktadır.
Dairemizin 2019/2651 esas sayısına kayden açılan davada Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin bazı kısımlarının iptali isteminin yanı sıra 31/01/2019 tarihinde tahsil edilen 100.769,70-TL havza hidrolojik gözlem, değerlendirme ve kontrol hizmet bedelinin yasal faiziyle birlikte davalı idareden tahsiline karar verilmesinin de istendiği ve bu davanın derdest olduğu anlaşılmakta olup, bakılan davanın aynı istemle açılmış ve tarafları da aynı olan ikinci dava olduğu görülmektedir.
Bu durumda, davacının ilk davadan sonra açılan işbu davayı açmakta derdestlik nedeniyle korunmaya değer güncel bir hukukî yararı bulunmadığından, bakılan davanın derdestlik nedeniyle incelenmesi mümkün değildir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN DERDESTLİK NEDENİYLE İNCELENMEKSİZİN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na temyiz yolu açık olmak üzere, 16/02/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.