Danıştay 1. Daire 1998/209 Esas 1998/290 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 1998/209
Karar No : 1998/290

Belediyelerce, sermayelerinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan şirketlerde çalışan personelin, aylıkları ve yollukları bakımından 3659 sayılı Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurlarının Aylıklarının Tevhid ve Teadülü Hakkında Kanun ile 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri kapsamında bulunup bulunmadıkları hususunda düşülen duraksamanın giderilmesine yönelik istişari düşünce istemine ilişkin Başbakanlığın 9.9.1998 günlü ve B.02.0.KKG/174-211/5168 sayılı yazısına ekli Sanayi ve Ticaret Bakanlığının 2.9.1998 günlü ve B.14.0.TKB.0.00.00.09/111.K.2.K/15-1/1451 sayılı yazısında aynen:
" T.Ticaret Kanunu ve Ortaklıkların Denetimine Dair tüzük hükümleri uyarınca; belediyelerin, sermayesinin yarısından fazlasına iştirak suretiyle kurulan şirketler ile bunların aynı oranda sermaye payıyla oluşturulan şirketler nezdinde Bakanlığın Müfettişlerince denetimler yapılmaktadır.
Sözkonusu denetimler sırasında, Müfettişlerce, bu şirketler personelinin 3659 sayılı Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülü Hakkında Kanun ile 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine tabi oldukları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun Ek Geçici 9 uncu maddesi ile de bu kuruluşlarda çalışan personelin aylıklarının hesaplanmasında, Devlet memurları için uygulanan rejime paralel bir düzenleme getirilmiş olduğu, bu duruma rağmen, şirketler personelinin ücret politikalarının belirlenmesinde anılan Kanunlara riayet edilmeyerek, personel ücret ve harcırahlarının şirket genel kurullarında tespit edilen usul ve esaslar dairesinde serbestçe belirlenip uygulandığı yönünde görüş ve tespitlere yer verilmiştir.
-Bilindiği gibi, 10.02.1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanununun kapsamını düzenleyen 1 inci maddesinin (a) ve (c) bendlerinde;
"Umumi Muvazeneye dahil dairelerle mülhak ve hususi bütçeli idareler (köy bütçeleri hariç) ve bunlara bağlı sabit ve mütedavil sermayeli müesseseler ile bu daire, idare ve müesseselerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları teşekkül ve müesseseler tarafından ödenecek harcırahın bu kanun hükümlerine tabi olduğu"
belirtilmiştir.
- Yine, 3.7.1939 tarihli ve 3659 sayılı Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülü Hakkında Kanunun 1 inci maddesinin (c) bendiyle;
"... belediyelerce ... sermayesinin yarısından fazlasına iştirak suretiyle kurulan teşekküller ve bunların aynı nispette iştirakleriyle vücut bulan kurumlar" memurlarının bu Kanun hükümlerine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.
- Ayrıca, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Ek Geçici 9 uncu maddesi
ile de;
"3659 sayılı Kanunla ek ve değişikliklerine tabi olan kurumlarda çalışan personelin aylıklarının hesabında aşağıdaki esaslar uygulanır.
A) Sözkonusu kurumlar bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren hizmetlerinin gerektirdiği görevler için 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinde belirtilen sınıflara göre ve 35 inci maddedeki esaslar dairesinde kadrolarını tespit ederler.
B) Bu kurumlar personelinin aylıklarının hesabında bu Kanuna ekli (1) sayılı gösterge tablosu esas alınır."
şeklinde düzenleme getirilmiştir.
Yukarıda değinilen hükümlere rağmen, belediye iştiraki şirketler personelinin ücret ve harcırahlarının şirket genel kurullarında alınan kararlara göre serbestçe belirleniyor olması karşısında, bu şirketlerin anılan mevzuata tabi olup olmadığı hususunda tereddüte düşüldüğünden, ilgili şirketler nezdinde yapılmakta olan incelemelerde sonuca ulaşılabilmesi bakımından bu konuda Danıştay'dan istişari mütalaa alınmasına ihtiyaç duyulmuştur.
Gereğini takdirlerinize arz ederim. " denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Bütçe ve Mali Akımlar Daire Başkanı …, aynı Dairenin Bütçe ve Mali Akımlar Şube Müdürü …, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Personel Yasaları Daire Başkanı …, aynı Dairede görevli Devlet Bütçe Uzmanı …, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı Başmüfettişi …, müfettiş Yardımcıları … ve … ile Devlet Personel Başkanlığı Hukuk ve Mali Statüler Dairesinde görevli Devlet Personel Uzmanı …'nin sözlü açıklamalarının dinlenmesinden ve dosyanın incelenmesinden sonra;
Gereği Görüşülüp Düşünüldü :
İstem, Belediyelerce sermayelerinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan şirketlerde çalışan personelin aylık ve yollukları bakımından, 3659 sayılı Kanun ile 6245 sayılı Kanun kapsamında bulunup bulunmadığı hususunda düşülen duraksamanın giderilmesine ilişkindir.
3659 sayılı Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülü Hakkında Kanunun 1 nci maddesinde, sermayesinin tamamı Devletçe karşılanmak suretiyle kurulan iktisadi teşekkül ve kurumlar; özel kanunlarla kurulan banka ve teşekküller ile özel hukuk hükümlerine göre kurulan ve sermayelerinin yarısından fazlası Devlete veya bu Kanunda belirtilen teşekkül ya da kurumlara ait olan milli bankalar; Devletçe, katma veya özel bütçeli idarelerce ya da belediyelerce yahut yukarıda sayılan teşekkül ve bankalar tarafından sermayesinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan teşekkül ve kurumlar ile ticaret ve sanayi odaları, borsalar veya satın alınarak belediyelere bağlanan müesseseler memurlarının aylıkları, bu Kanuna tabi kılınmıştır.
Öte yandan, 6245 sayılı Harcırah Kanununun 1 inci maddesinde, genel bütçeye dahil dairelerle katma ve özel bütçeli idareler (Köy bütçeleri hariç) ve bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli kurumlar ile bunların sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları kurum ve kuruluşlar tarafından ödenecek yollukların 6245 sayılı Kanuna göre belirleneceği öngörülmüştür.
Bu hükümlere göre, belediyelerce sermayesinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan teşekkül ve kurumlarda çalışan memurların, aylıkları yönünden 3659 sayılı Kanuna tabi oldukları, yolluklarının da 6245 sayılı Harcırah Kanununa göre belirleneceği kuşkusuzdur.
Oysa, istem yazısında sözü edilen, belediyelerce sermayelerinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan şirketler, özel hukuk hükümlerine göre oluşturulan ve dolayısıyla sözü edilen maddelerde öngörülen teşekkül veya kurum (müessese) olarak nitelendirilmesi olanağı bulunmayan özel hukuk tüzelkişileridir. Bu nedenle de, tüm faaliyetleri ile çalışanlarının aylık ve yolluklarının belirlenmesi bakımından özel hukuk hükümleri kapsamındadırlar.
Bu durum karşısında, belediyelerce sermayelerinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan şirketlerde çalışanların aylık ve yollukları bakımından 3659 sayılı Kanun ile 6245 sayılı Kanun kapsamında olmadıkları sonucuna ulaşılarak, dosyanın Danıştay Başkanlığına sunulmasına 2.11.1998 gününde oybirliğiyle karar verildi.