Danıştay 6. Daire 2018/9020 Esas 2020/12702 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2018/9020
Karar No : 2020/12702

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …


DAVALILAR : 1- … - …
2- … Bakanlığı - …
VEKİLLERİ : Av. …
3- … Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …
4- … Başkanlığı - …
VEKİLİ : Av. …


İSTEMİN KONUSU : Adana İli, Ceyhan İlçesi, … Mahallesi, …. parsel sayılı taşınmazın İmamoğlu-Kozan İlçeleri Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında yapılacak olan sabit tesisler, ulaşım yolları, enerji nakil hatları, katodik koruma hatları ve anot yataklarının yapımı amacıyla 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılması için alınan 22/09/2017 tarihli, 2017/10857 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI: Dava konusu taşınmazın tarım arazisi olduğu, yapılan kamulaştırmanın taşınmazın kalan kısmından yararlanmayı zorlaştırdığı ve değer kaybına sebep olduğu ileri sürülmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMALARI :
… ile … Bakanlığı tarafından, davanın süresinde açılmadığı, dava konusu işlemin tesisinde kamu yararı bulunduğu, usul ve hukuka uygun olduğu gerekçesiyle, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
… Kurumu tarafından, bakılan davada sadece kamu yararı kararı yerine geçmek üzere icrai nitelikte olmayan lüzum kararının davalı kurumlarınca alındığı, kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesinin sorumluluğunun ve yetkisinin bir kamu kurumu olan BOTAŞ'ta bulunduğu, dolayısıyla husumetlerinin bulunmaması nedeniyle davanın öncelikle bu yönden reddi gerektiği, esas yönünden ise dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu gerekçesiyle davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
… Taşıma A.Ş. (…) tarafından, davanın süresinde açılmadığı, dava konusu taşınmazların bulunduğu alanda kalan taşınmazların kamulaştırılması işlemlerinde, ülkemizin enerji açığının giderilmesine yönelik çalışmalar doğrultusunda yurt dışından yüksek miktarla ve bedelle ithal edilen doğal gazın tüketim noktalarına ulaştırılmasında gecikmelere neden olunmaması ve kamulaştırmanın uzun zaman alacak olması nedeniyle güzergahın isabet ettiği parsellerde arazi edinimlerinin bir an önce tamamlanması gerektiği, acelelik halinin bulunduğu ve 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca işlem tesis edildiğinden davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ: Acele kamulaştırma yapılmasını gerektiren nedenlerin somut olarak ortaya konulmadığı, acelelik halinin, kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasını gerektiren hallerin açıklanmadığı anlaşılmakla, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesinde öngörülen acele kamulaştırma koşullarının gerçekleşmediği sonucuna varıldığından, hukuka aykırı olarak tesis edilen acele kamulaştırma işleminin iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'NUN DÜŞÜNCESİ : Adana İli, Ceyhan İlçesi, … Mahallesi, … parsel sayılı taşınmazın İmamoğlu-Kozan İlçeleri Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında yapılacak olan sabit tesisler, ulaşım yolları, enerji nakil hatları, katodik koruma hatları ve anot yataklarının yapımı amacıyla 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılması için alınan 22/09/2017 tarihli, 2017/10857 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istenilmektedir.
Ülkemizin enerji ihtiyacının hızla artış gösterdiği dikkate alındığında enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla inşa edilecek dağıtım sistemleri için ihtiyaç duyulan taşınmazların temininde, onaylı projeler kapsamında, normal kamulaştırma yöntemi yerine, üretilen/satın alınan enerjinin tüketim noktalarına ulaştırılmasında gecikmeye yol açılmaması amacıyla acele kamulaştırma yönteminin tercih edilmesinde kamu yararı bulunduğunu kabul etmek gerekir.
BOTAŞ'ın acele kamulaştırma talebi gerekçe raporunda, Adana İli, Kozan ve İmamoğlu İlçelerinin doğal gaz talebinin karşılanması amacıyla İmamoğlu-Kozan İlçeleri Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında, kısa süre sonra kamulaştırma işlemlerine geçileceği belirtilerek, Boru Hattı Projesi hattının isabet ettiği taşınmazlarda tapu maliklerinin çok sayıda olduğu ve tapuda intikallerin yapılmamış olması nedeniyle, Kamulaştırma Kanununun 8. maddesi uyarınca taşınmaz maliklerinin tamamı ile uzlaşma ihtimalinin düşük olduğu ve aynı Kanunun 10. maddesi uyarınca açılacak davaların çok uzun süreceği nedeniyle zamanında yer teslimi yapılamayacağından projenin yapımına da başlanamayacağı, ilçenin doğal gaz ihtiyacının karşılanması, doğal gaz alım kontratları çerçevesinde BOTAŞ tarafından alımı taahhüt edilen doğal gazın yeni pazarlara ulaştırılması ile etüt ve mühendislik çalışmaları yapılmış olan boru hattı güzergahının, inşaat işini yapacak olan firmaya tesliminin yapılarak bir an evvel inşaat çalışmalarına başlanılması gerektiğinden güzergahın isabet ettiği parsellerde arazi edinimlerinin bir an önce tamamlanması gerektiği hususları belirtilmiştir.
Uyuşmazlıkta, BOTAŞ'ın doğal gazın iletilmesi amacıyla inşa edeceği boru hatları için ihtiyaç duyduğu arazilerin temininde, ülkemizin enerji ihtiyacının hızla artış göstermesi ve üretilen/satın alınan enerjinin tüketim noktalarına ulaştırılmasında gecikmeye yol açılmamasının hedeflenmiş olması, doğal gaz alım kontratları çerçevesinde BOTAŞ tarafından alımı taahhüt edilen doğal gazın yeni pazarlara ulaştırılması ile etüt ve mühendislik çalışmaları yapılan boru hattı güzergahının, inşaat işini yapacak olan firmaya tesliminin yapılarak bir an evvel inşaat çalışmalarına başlanılması ve güzergahın isabet ettiği parsellerde arazi edinimlerinin bir an önce tamamlanması gerektiği hususuları bir arada değerlendirildiğinde, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi kapsamında acelelik hali şartının gerçekleştiği sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, Adana Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün bila tarihli, … sayılı yazısından Adana İli, Kozan ve İmamoğlu İlçeleri sınırları içerisinde Doğalgaz Boru Hattı Projesi kapsamında kalan taşınmazlara ilişkin tarım dışı kullanma izninin verildiği anlaşıldığından davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :

MADDİ OLAY :
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun … tarihli, … sayılı kararıyla dava konusu taşınmazın bulunduğu Adana İlinden geçen doğal gaz iletim hatları ve bu hatlara ait sabit tesisler (basınç düşürme, pig, vana vb.) ile enerji nakil hatları için kamu yararı kararı yerine geçmek üzere lüzum kararı alınmış ve anılan kurulun … tarihli, … sayılı kararı ile de diğer kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesi konusunda BOTAŞ'a 4646 sayılı Kanunun 12. maddesi uyarınca yetki verilmiştir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının … tarihli, …sayılı yazısı üzerine, bahse konu proje güzergahına isabet eden taşınmazın 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılmasına yönelik 22/09/2017 tarihli, 2017/10857 sayılı Bakanlar Kurulu kararı alınmıştır.
Daha sonra BOTAŞ Genel Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı oluru ile dava konusu taşınmazın da aralarında bulunduğu 174 adet taşınmazın acele kamulaştırma işlemlerine başlanılmasına karar verilmiş, bu doğrultuda …Asliye Hukuk Mahkemesinin … tarihli, E:… D.İş, K:… sayılı kararı ile uyuşmazlığa konu taşınmaza acele el konulmasına karar verilmiştir.
Öte yandan, Adana Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün bila tarihli, … sayılı yazısından ve Adana İli, Kozan ve İmamoğlu İlçeleri sınırları içerisinde kalan ve Doğalgaz Boru Hattı Projesi kapsamında kalan taşınmazlara ilişkin tarım dışı kullanma izninin verildiği anlaşılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununun (Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılması ve Doğal Gaz Piyasası Hakkında Kanun)
"Diğer hükümler" başlıklı 12/a maddesinde: "Kamulaştırma; bu Kanunda öngörülen faaliyetlerin gerektirmesi halinde, 4.11.1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununda belirtilen esaslar dahilinde kamulaştırma yapılır. Bu konuda Kurulca verilecek lüzum kararı, kamu yararı kararı yerine geçer ve müteakip işlemler Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre yürütülür.
Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti Hazineye; kullanma hakkı kamulaştırma bedelini ödeyen tüzel kişiye ait olur.
Kullanma hakları, ilgili lisans veya sertifikanın bir cüz’ü olup geçerliliği bunların geçerlilik süresi ile sınırlıdır." hükmü yer almaktadır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun "Acele kamulaştırma" başlıklı 27. maddesinde ise: "3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10. madde esasları dairesinde ve 15. madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10. maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Usul Yönünden:
Davalı idarelerin usule yönelik itirazları yerinde görülmemiştir.
Esas Yönünden:
Anayasanın 13. ve 35. maddesı hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla Anayasaya uygun olarak yasayla sınırlandırılması mümkündür. Ancak buna ilişkin düzenlemeler öncelikle kamu yararına dayanmalıdır. Buna göre, bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yolu ile kaldırılması (mülkiyetin el değiştirmesi) kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu çerçevede, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem şeklinde düzenlendiğinden, madde hükmü ile üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisinde Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda, üçüncü koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi için de kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerekmektedir.
Ülkemizin enerji ihtiyacının hızla artış gösterdiği dikkate alındığında enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla inşa edilecek dağıtım sistemleri için ihtiyaç duyulan taşınmazların temininde, onaylı projeler kapsamında, normal kamulaştırma yöntemi yerine, üretilen/satın alınan enerjinin tüketim noktalarına ulaştırılmasında gecikmeye yol açılmaması amacıyla acele kamulaştırma yönteminin tercih edilmesinde kamu yararı bulunduğunu kabul etmek gerekir.
BOTAŞ'ın acele kamulaştırma talebi gerekçe raporunda, Adana İli, Kozan ve İmamoğlu İlçelerinin doğal gaz talebinin karşılanması amacıyla İmamoğlu-Kozan İlçeleri Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında, kısa süre sonra kamulaştırma işlemlerine geçileceği belirtilerek, Boru Hattı Projesi hattının isabet ettiği taşınmazlarda tapu maliklerinin çok sayıda olduğu ve tapuda intikallerin yapılmamış olması nedeniyle, Kamulaştırma Kanununun 8. maddesi uyarınca taşınmaz maliklerinin tamamı ile uzlaşma ihtimalinin düşük olduğu ve aynı Kanunun 10. maddesi uyarınca açılacak davaların çok uzun süreceği nedeniyle zamanında yer teslimi yapılamayacağından projenin yapımına da başlanamayacağı, ilçenin doğal gaz ihtiyacının karşılanması, doğal gaz alım kontratları çerçevesinde BOTAŞ tarafından alımı taahhüt edilen doğal gazın yeni pazarlara ulaştırılması ile etüt ve mühendislik çalışmaları yapılmış olan boru hattı güzergahının, inşaat işini yapacak olan firmaya tesliminin yapılarak bir an evvel inşaat çalışmalarına başlanılması gerektiğinden güzergahın isabet ettiği parsellerde arazi edinimlerinin bir an önce tamamlanması gerektiği hususları belirtilmiştir.
Uyuşmazlıkta, BOTAŞ'ın doğal gazın iletilmesi amacıyla inşa edeceği boru hatları için ihtiyaç duyduğu arazilerin temininde, ülkemizin enerji ihtiyacının hızla artış göstermesi ve üretilen/satın alınan enerjinin tüketim noktalarına ulaştırılmasında gecikmeye yol açılmamasının hedeflenmiş olması, doğal gaz alım kontratları çerçevesinde BOTAŞ tarafından alımı taahhüt edilen doğal gazın yeni pazarlara ulaştırılması ile etüt ve mühendislik çalışmaları yapılan boru hattı güzergahının, inşaat işini yapacak olan firmaya tesliminin yapılarak bir an evvel inşaat çalışmalarına başlanılması ve güzergahın isabet ettiği parsellerde arazi edinimlerinin bir an önce tamamlanması gerektiği hususuları bir arada değerlendirildiğinde, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi kapsamında acelelik hali şartının gerçekleştiği sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, Adana Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün bila tarihli, … sayılı yazısından ve Adana İli, Kozan ve İmamoğlu İlçeleri sınırları içerisinde kalan ve Doğalgaz Boru Hattı Projesi kapsamında kalan taşınmazlara ilişkin tarım dışı kullanma izninin verildiği anlaşılmıştır.
Bu durumda, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamıştır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVANIN REDDİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 14/12/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.