MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda; kararda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne dair verilen hükmün süresi içinde asıl-birleşen dava davacıları vekili, asıl-birleşen dava davalısı ... vekili, asıl-birleşen dava davalısı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt Şti vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği düşünüldü:

- K A R A R -

Davacılar vekili, asıl davada; davalıların sürücüsü, maliki ve zorunlu trafik sigortacısı olduğu aracın tam kusurlu olarak yaya küçük muris ...’a çarpması sonucu murisin vefat ettiğini, murisin davacı ...’nın çocuğu, diğer davacıların kardeşi olduğunu, tüm davacıların elem çektiğini, destekten yoksun kaldıklarını beyanla, yasaca yapılacak tüm indirim nedenleri göz önünde tutulduktan sonra fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydıyla 1.000 TL maddi tazminat ile davacı baba ... için 20.000 TL manevi, diğer davacıların her biri için ayrı ayrı 12.000’er TL manevi tazminatın (davalı ... şirketi manevi tazminattan sorumlu değil, maddi tazminattan poliçe limitiyle sınırlı sorumlu olmak kaydıyla) kaza tarihinden işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilini talep etmiş, birleşen davada; davalıların sürücüsü, maliki ve zorunlu trafik sigortacısı olduğu aracın tam kusurlu olarak yaya muris ...’a çarpması sonucu murisin vefat ettiğini, murisin davacı ...’nın eşi, diğer davacıların annesi olduğunu, tüm davacıların elem çektiğini, destekten yoksun kaldıklarını, davalılardan zorunlu trafik sigorta şirketi tarafından 27.3.2007 tarihinde 41.602,23 TL destekten yoksun kalma tazminatı ödendiğini, bakiye alacağı talep etmek durumunda kaldıklarını beyanla, yasaca yapılacak tüm indirim nedenleri göz önünde tutulduktan sonra fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydıyla 1.000 TL maddi tazminat ile davacı baba ... için 20.000 TL manevi, diğer davacıların her biri için ayrı ayrı 12.000’er TL manevi tazminatın (davalı ... şirketi manevi tazminattan sorumlu değil, maddi tazminattan poliçe limitiyle sınırlı sorumlu olmak kaydıyla) kaza tarihinden işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilini talep etmiş, ıslah dilekçesiyle destekten yoksun kalma tazminatı talebini davacı ... için 2.378,54 TL’ye yükseltmiş, birleşen diğer davada; davalının uzun süreli kiracısı olduğu aracın tam kusurlu olarak muris yayalar ... ve küçük ...’a çarpması sonucu murislerin vefat ettiğini, davalının işleten olarak sorumlu olduğunu, muris ...’ın davacı ...’nın eşi, diğer davacıların annesi, muris ...’ın davacı ...’nın çocuğu, diğer davacıların kardeşi olduğunu, müvekkillerinin elem çektiğini, destekten yoksun kaldığını, asıl ve birleşen diğer davadaki zorunlu trafik sigortasınca 27.3.2007 tarihinde 41.602,23 TL destekten yoksun kalma tazminatı ödendiğini, bakiye alacağı talep etmek durumunda kaldıklarını beyanla, yasaca yapılacak tüm indirim nedenleri göz önünde tutulduktan sonra fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydıyla muris ...’ın ölümü nedeniyle 1.000 TL maddi tazminat ile davacı baba ... için 20.000 TL manevi, diğer davacıların her biri için ayrı ayrı 12.000’er TL manevi tazminatın, muris ...’ın ölümü nedeniyle 1.000 TL maddi tazminat ile davacı baba ... için 20.000 TL manevi, diğer davacıların her biri için ayrı ayrı 12.000’er TL manevi tazminatın kaza tarihinden işleyecek yasal faizi ile birlikte asıl ve birleşen diğer dava davalılarıyla birlikte müştereken ve müteselsilen tahsilini talep etmiştir.
Davacı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt Şti vekili, müvekkilinin aracı uzun süreli dava dışı ... Satış ve ...ve Turizm Ticaret Ltd Şti’ne kiraladığını, müvekkilinin işleten sıfatı kalmadığını beyanla davanın reddini savunmuştur.
Diğer davalı vekilleri ayrı ayrı davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, toplanan deliller ve benimsenen bilirkişi raporuna göre, davacıların maddi tazminata yönelik taleplerinin reddine, a)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 15.000,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti"nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."a verilmesine, b)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 5.000,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti"nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."ya verilmesine, c)Davacı ..."in manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 5.000,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti"nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."e verilmesine, d)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 5.000,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti"nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."ya verilmesine, e)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 5.000,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti"nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."ya verilmesine, f)Davacı ... adına açılan manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 5.000,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti"nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."e velayeten davacı ..."ya verilmesine, birleştirilen 2007/134 esas sayılı dosya yönünden; 1)Davacılar ..., ..., ..., Derya ve ..."nın maddi tazminata yönelik taleplerinin reddine, 2)Davacı ... adına açılan maddi tazminat talebinin kabulü ile; 2.378,54 TL"nin birleştirelen davanın davalıları ..., ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti. ve Koç Allıanz Sigorta Şti."nden alınarak davacı ..."e velayeten davacı ..."ya verilmesine, hükmedilen alacağa birleştirilen davanın davalıları ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti. yönünden 23/11/2006 tarihinden itibaren, sigorta şirketi yönünden birleştirilen davanın dava tarihi olan 03/04/2007 tarihinden itibaren yasal faiz işletilmesine, 3-a)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 15.000,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti."nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."ya verilmesine, b)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 7.500,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti."den kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."ya verilmesine, c)Davacı ..."in manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 7.500,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti."nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."e verilmesine, d)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 7.500,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti."nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."ya verilmesine, e)Davacı ..."nın manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 7.500,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti."nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."ya verilmesine, f)Davacı ... adına açılan manevi tazminata yönelik talebinin kısmen kabulü ile; 7.500,00 TL"nin davalılar ... ve ... ...Otomobil ve Tic. Ltd. Şti."nden kaza tarihi olan 23/11/2006 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte alınarak davacı ..."e velayeten davacı ..."ya verilmesine, bu dosya ile birleştirilen 2009/139 esas sayılı dosya yönünden; davacıların maddi ve manevi tazminat taleplerinin reddine karar verilmiş; hüküm asıl-birleşen dava davacıları vekili, asıl-birleşen dava davalısı .. vekili, asıl-birleşen dava davalısı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt Şti vekili tarafından temyiz edilmiştir.
1- Dosya içerisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararının gerekçesinde dayanılan delillerin tartışılıp değerlendirilmesinde ve özellikle, oluşa uygun olarak düzenlenen uzman bilirkişi raporunda belirtilen kusur oranının ve maddi tazminata ilişkin hesaplamanın hükme esas alınmasında bir usulsüzlük bulunmamasına ve manevi tazminatın takdirinde B.K.nun 47. maddesindeki özel haller dikkate alınarak hak ve nesafet kuralları çerçevesinde hüküm kurulmuş olmasına göre, asıl-birleşen dava davalısı ... vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddine karar vermek gerekmiştir.
2- Asıl ve birleşen davalar trafik kazasından kaynaklanan destekten yoksun kalma tazminatı ve manevi tazminat istemine ilişkindir.
2918 sayılı KTK.nun hükümlerine göre, trafik kaydı "işleten"i kesin olarak gösteren bir karine değilse de, onun kim olduğunu belirleyen güçlü bir kanıt niteliğindedir. Ancak, trafik kaydına rağmen işletenliğin 3. kişi üzerinde bulunmasını engelleyen bir yasa hükmü yoktur. Aynı yasanın 3. maddesinde, "İşleten: Araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya uzun süreli kiralama, ariyet veya rehin gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kişidir. Ancak, ilgili tarafından başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilirse, bu kimse işleten sayılır." şeklinde tanımlanmıştır. Aynı kanunun 85. maddesinde ise, "Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün ünvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen bilet ile işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar." hükmüne yer verilmiştir. Bu yasal düzenleme karşısında, kazaya karışan araçların meydana getirdikleri zararlardan araç sahiplerinin hukuken sorumlu olacağı ilkesi benimsenmiş ise de, araç malikleri tarafından herhangi bir sebeple yararlanılması için bir başka kimseye devredilmesi halinde (kısa bir süre için kiralanmaması kaydıyla) artık üzerindeki fiili hakimiyeti kalmaması ve bu sebeple ekonomik yönden de bir yararlanma olanağının kalktığı durumlarda, o aracı kaza sırasında fiili hakimiyeti altında
bulunduran ve ondan iktisaden yararlanan kimsenin işleten sıfatıyla meydana gelen zarardan sorumlu tutulması gerekir. Bunun sonucu olarak da, araç maliki sorumlu tutulmamalıdır. Gerek doktrinde, gerekse Yargıtay"ın uygulamalarında, kiracının işleten sıfatının belirlenmesinde, kira sözleşmesinin uzun süreli olması, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma unsurlarının birlikte bulunması gerekmektedir.
Somut olayda, kaza tarihi 23.11.2006 olup 3.12.2003 tarihli adi yazılı kira sözleşmesine göre davaya konu kazaya neden olan davalı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt Şti’nin maliki olduğu araç aralık 2003-aralık 2006 tarihleri arasında 36 ay süreyle birleşen ... AHM"nin 2009/139 Esas, 2009/153 Karar Sayılı davasında davalı olan ... Satış ve ...ve Turizm Ticaret Ltd Şti tarafından kiralanmış, araç 26.12.2003 tarihli araç teslim tutanağı ile kiracı şirkete teslim edilmiştir.
Mahkemece davalı malik şirketin ticari defter ve kayıtlarında inceleme yapılmış, kiracı şirketin ticaret sicilinde kayıtlı olan adresten ayrılması nedeniyle tebligat iade olduğundan ticari defterleri üzerinde inceleme yapılamamıştır. Davalı malik şirketin ticari defter ve kayıtları üzerinde muhasebeci bilirkişi tarafından yapılan inceleme sonucu aldırılan bilirkişi raporuna göre, defterlerin açılış tasdiklerinin yapıldığı, kapanış tasdiklerinin yapılmadığı, davalı şirkete ait 19 adet aracın 3.12.2003 tarihli kira sözleşmesiyle aralık 2006 tarihine kadar kiracı davalı şirkete kiralandığı, 19 adet araç için 39 adet toplam 629.665,7 TL’lik fatura düzenlendiği, anılan faturaların davalı malik şirketin ticari defter ve kayıtlarında yer aldığı, davaya konu aracın 26.12.2003 tarihli araç teslim tutanağıyla davalı malik şirketçe davalı kiracı şirkete teslim edildiği bildirilmiştir. Mahkeme gerekçesinde her ne kadar davalı ... Destek Ltd. Şti. kazaya karışan aracın maliki olmasına rağmen işleteni olmadığını, kira sözleşmesi gereğince işletenin ... Satış ve ...ve Turizm Tic. Ltd. Şti."ne olduğunu belirtmiş ve davacı tarafça da belirtilen şirket aleyhine ... Asliye Hukuk Mahkemesine dava açılıp birleştirilmiş ise de; davalı ... Destek Ltd. Şti."nin aracın işleteninin ... Satış ve ...ve Turizm Tic. Ltd. Şti. olduğuna ilişkin iddiasını M.K"nun 6. maddesi doğrultusunda ispatlaması gerekirken mahkemece
verilen tüm sürelere rağmen adı geçen şirketin ... Destek Ltd. Şti. ile aralarındaki hukuki ilişkinin aydınlatılması yönünde defterlerinin incelenmesi için işleten olarak belirtilen şirketin açık adresini mahkemeye bildirmediği gibi, şirketin defterlerinin incelenmesi imkanı sağlamadığı ve ayrıca davacının da ... Ltd. Şti"nin işleten olduğunu ispatlayamadığı, bu adı geçen şirketle ilgili açılıp birleştirilen davanın reddi gerektiği belirtilmiştir. Davalı malik şirkete birleşen dava davalısı kiracı şirketin yeni adresini bulma yükümlülüğü yüklenemeyeceği gibi, eksik inceleme ile de hüküm kurulamaz. Bu durumda mahkemece yukarıda açıklanan yasal düzenlemeler de göz önünde bulundurularak, bahsi geçen adi yazılı kira sözleşmesine göre davalı araç maliki ... Destek Ltd. Şti. aracını birleşen dava davalısı ... Satış ve ...ve Turizm Tic. Ltd. Şti.’ye kiraladığına göre, kira sözleşmesinin ve kira bedelinin maliye ve vergi Dairelerine bildirilip bildirilmediği, kira sözleşmesi içeriğine göre aracın trafik cezaları kiracı tarafından ödeneceğinden kira dönemi içerisinde davaya konu araca kesilen trafik cezaları varsa kim tarafından ödendiği, kira sözleşmesinde motorlu taşıtlar vergisine dair açık hüküm olmamakla kira dönemi içerisinde motorlu taşıtlar vergisinin kim tarafından ödendiği hususları ilgili kurumlardan araştırılıp, taraflar arasında tanzim edilen adi yazılı kira sözleşmesinin uzun süreli ve 3. kişileri bağlayacak güçte bir kira sözleşmesi olup olmadığı, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma olup olmadığı, davalı malik şirketin işletenlik sıfatının devam edip etmediği hususları tartışılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yerinde olmayan gerekçeyle yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.
3- Kabule göre de, birden çok kimsenin birlikte neden oldukları zarardan sorumluluklarını düzenleyen BK. 50. maddesi ya da birden çok kimsenin değişik nedenlerle meydana getirdikleri aynı zarardan sorumluluklarını düzenleyen BK. 51. maddesi uyarınca ve aynı yasanın 142. maddesi hükmüne dayanarak davacı, zararının tümünü müteselsil sorumlulardan biri aleyhine açacağı bir dava ile isteyebileceği gibi, sorumluların hepsi aleyhine açacağı tek bir dava ile de talep edebilir. Ancak, aynı yasanın 141. maddesi gereğince, teselsül ister yasadan, ister sözleşmeden doğmuş olsun bu kuraldan yararlanma hakkı sadece zarara uğrayanın, daha geniş bir deyim ile alacaklınındır. Zarara uğrayan (alacaklı) bu hakkını kullanmadıkça, yani müteselsilen tahsil isteğinde bulunmadıkça, mahkemece re"sen onun yararına teselsül kuralı uygulanamaz. Çünkü, hakim HUMK"nun 74. maddesi uyarınca, istek ile bağlı olup istek dışı karar veremez.(HGK.’nun 23.03.1966 gün, 9/3 Esas ve 80 Karar sayılı; HGK"nun 03.04.1963 gün, 2/93 Esas ve 29 Karar; HGK"nun 24.06.1983 gün, 1981/9-533 Esas ve 1983/724 Karar; HGK"nun 15.05.1996 gün, 1996/21-140 Esas ve 1996/342 Karar sayılı; HGK"nun 21.11.2001 gün, 2001/19-938 Esas, 1047 Karar sayılı ilamları)
Somut olayda asıl-birleşen dava davacıları asıl ve birleşen davalarda alacağın tüm davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsilini talep ettiği halde, mahkemece alacağın davalılardan alınmasına karar verilmesi doğru değildir.
4- Bozma neden ve şekline göre asıl-birleşen dava davalısı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt Şti vekilinin sair, asıl-birleşen dava davacıları vekilinin davalı vekalet ücretine dair temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, asıl-birleşen dava davalısı ... vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddine, (2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle asıl-birleşen dava davalısı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt Şti vekilinin temyiz itirazlarının, (3) numaralı bentte açıklanan nedenlerle asıl-birleşen dava davacıları vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, (4) numaralı bentte açıklanan nedenlerle bozma neden ve şekline göre asıl-birleşen dava davalısı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt Şti vekilinin sair, asıl-birleşen dava davacıları vekilinin davalı vekalet ücretine dair temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına, aşağıda dökümü yazılı 6.157,90 TL kalan harcın temyiz eden asıl-birleşen dava davalısı ..."tan alınmasına, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden asıl-birleşen dava davalısı ... ...Otomobil ve Ticaret Ldt. Şti ve asıl-birleşen dava davacılarına geri verilmesine 05/07/2017 gününde oybirliğiyle karar verildi.