I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, ülke genelinde yayımlanan Sabah gazetesindeki habere karşı başvurucunun cevap ve düzeltme (tekzip) talebinin reddedilmesi nedeniyle şeref ve itibarın korunması hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 19/11/2014 tarihinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır. Başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. Birinci Bölüm İkinci Komisyonunca 30/3/2015 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

4. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

6. Başvurucu 9/7/2012 tarihli Adalet Bakanı "Olur"u ile 3/9/2012 tarihinden itibaren üç yıl süre ile Birleşmiş Milletler New York Daimi Temsilciliğinde adalet müşaviri olarak görevlendirilmiş olup 24/4/2014 tarihinde Adalet Bakanlığı tarafından tesis edilen idari işlem ile anılan görevden alınmıştır.

7. 31/5/2014 tarihinde Sabah gazetesinin 1. sayfasında manşette "Paralelin Yurtdışı Yapısına İlk Darbe" ve aynı gazetenin 24. sayfası ile gazeteye ait "www.sabah.com.tr" adlı İnternet sitesinde "Paralel Yapıya Yurtdışı Darbesi" başlığıyla bir haber yayımlanmıştır. Söz konusu haber içeriği şöyledir:

"Paralel Yapı"ya yurtdışı darbesi

Adalet Bakanlığı, Paralel Devlet Yapılanması (PDY) adına yurtdışında hükümet aleyhinde propaganda yapan 10 adli müşaviri görevden aldı

Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği gibi uluslararası örgütlerde görev yapan adalet müşavirlerinde önemli bir değişikliğe gidildi. 2012"de Dışişleri Bakanlığı ile yapılan protokol kapsamında Bakan onayıyla 3 yıl için yurtdışında görevlendirilen 13 adalet müşavirinden 10"u "Paralel Devlet Yapılanması" ile bağlantılı oldukları gerekçesiyle geri çekildi.

"HÜKÜMET DÜŞECEK"

17 Aralık darbe girişimi sonrasında Türkiye"yi uluslararası arenada zor durumda bırakmak isteyen PDY"nin, yurtdışındaki adli müşavirlere de baskı yaparak kara propagandaya zorladığı, Türkiye"de "hükümetin düşeceğine" ilişkin söylem içine girmelerini sağladığı tespit edildi. Türkiye aleyhine yürütülen propagandanın da tespit edilmesiyle Adalet Bakanlığı harekete geçti. Görevden alınan 10 adli müşavir arasında ABD, Hollanda, Almanya gibi ülkelerdeki Türkiye temsilciliğinde görev yapanların da olduğu öğrenildi.

YENİ MÜŞAVİRLER GÖREVDE

Görevden alınan adli müşavirlerin yerine atanan adli müşavirler ise yaklaşık 10 gün önce temsilciliklerde göreve başladı. Yeni adli müşavirlerin de Türkiye"den yola çıkmadan önce durumdan haberdar edildiği ve belli çevrelerde Türkiye aleyhine yapılan propagandaların asılsız olduğunu anlatmaları için uyarıldığı öğrenildi.

8 ÜLKE 10 MÜŞAVİR

Adalet Bakanlığı bünyesinde başlatılan incelemeler sonucu PDY"nin yurtdışı yapılanmasına yönelik başlatılan incelemede 13 adalet müşavirinden 10"u geri çekildi. Strasbourg"da 1, Paris ve Londra"da 2 müşavir yerinde kaldı. Görevden alınan 10 müşavirin bulundukları ülke ve temsilcilikler şöyle:

ABD / Washington Büyükelçiliği

Almanya/ Berlin Büyükelçiliği

Hollanda/ Lahey Büyükelçiği

New York/ BM Daimi Temsilciliği

Cenevre / BM Daimi Temsilciliği

Viyana / AGİT Daimi Temsilciliği

Brüksel / AB Daimi Temsilciliği (2 müşavir)

Strasbourg / Avrupa Konseyi Daimi Temsilciliği (2 müşavir)

AMİRLERE SÜRPRİZ OLDU

Adalet Bakanlığı"na bağlı olarak Türkiye"yi yurtdışında temsil eden adli müşavirlerin görevden çekilmesiyle ilgili operasyon gizlilik içinde yürütüldü. Bu nedenle, müşavirleri geri çeken Adalet Bakanlığı, işlemi müşavirlerin birinci kademe amiri konumundaki Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürü Nurdan Okur"a da haber vermedi. Okur"un yeni atanan müşavirlerin isimlerini kurumun internet sitesine bir süre koymadığı, görevden alınan isimlerin görevdeymiş gibi sitede bir süre gösterildiği, bunun da kurum içinde yeni müşavirlere karşı bir "tavır koyma" olarak algılandığı belirtiliyor. Nurdan Okur"un eşi HSYK 1. Daire Başkanı İbrahim Okur"un adı da bir süre önce "Paralel Yapı" ile gündeme gelmişti."

8. Başvurucu, yayımlanan haberin şeref ve haysiyetini ihlal ettiği iddiasıyla 16/7/2014 tarihinde posta; 17/7/2014 tarihinde ise elektronik posta vasıtasıyla anılan gazeteye cevap ve düzeltme metni göndermiştir.

9. Başvurucu, anılan cevap ve düzeltme metninin ilgili gazete tarafından yayımlanmaması üzerine 22/7/2014 tarihinde Sulh Ceza Mahkemesine başvurarak cevap ve düzeltme yazısının yayımlanmasına karar verilmesi talebinde bulunmuştur.

10. Ankara 8. Sulh Ceza Hâkimliği 24/7/2014 tarihli ve 2014/2468 Değişik İş sayılı kararı ile "...incelemeye konu edilen yazı içeriği ve tüm dosya nazara alındığında New York Birleşmiş Milletler Temsilciliğinde Adli Müşavir olarak görev yapan talep eden Kutlay Telli ile ilgili olarak incelemeye konu haber yazısında gerçekliği kanıtlanmamış, objektif kriterlerden uzak, kişilik haklarına saldırı niteliğinde ve kişilik haklarını zedeleyici şekilde hükümet aleyhine propaganda yaptığından bahsedildiği, bu şekilde de basın özgürlüğü, düşünce açıklaması, haber verme ve eleştiri hakkı özgürlüğünün sınırlarının aşıldığı" gerekçesiyle talebin kabulüne karar vermiştir.

11. Anılan karara gazetenin itirazı üzerine Ankara 1. Sulh Ceza Hâkimliği, 8/9/2014 tarihli ve 2014/2905 Değişik İş sayılı kararı ile "...5187 Sayılı Yasanın 14 maddesinde belirtilen usule uyulmadığı, tekzibe konu haberin çıktığı gazetenin talep dilekçesine eklenmediği, tekzip için yapılan tebligatın bulunmadığı gibi tebligatı takip eden 3 günlük gazetelerin eklenmediği anlaşılmıştır. Ayrıca talep konusu yazının haber niteliği taşıdığı, konunun güncel olduğu haber yapılmasının toplum bilgilendirme ve haber verme niteliğinde olduğu, haberde talep edenin kişilik haklarına saldırı niteliğinde olmadığı, talep edenin isim ve ünvanının yer almadığı" gerekçesiyle itirazın kabulüne ve Ankara 8. Sulh Ceza Hâkimliğinin 24/7/2014 tarihli ve 2014/2468 Değişik İş sayılı kararının kaldırılmasına kesin olarak karar vermiştir.

12. Karar 27/10/2014 tarihinde başvurucuya tebliğ edilmiş olup başvurucu tarafından 19/11/2014 tarihli dilekçe ile yapılan bireysel başvuruda süre aşımı olmadığı tespit edilmiştir.

IV. İLGİLİ HUKUK

13. 9/6/2004 tarihli ve 5187 sayılı Basın Kanunu’nun “Düzeltme ve cevap” kenar başlıklı 14. maddesinin birinci, dördüncü ve beşinci fıkraları ile “Düzeltme ve cevabın yayımlanmaması” kenar başlıklı 18. maddesi, 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesi.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

14. Mahkemenin 22/6/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

15. Başvurucu; süreci yukarıda ifade edilen (bkz.§§ 6-11) olaylarla ilgili olarak Ankara 1. Sulh Ceza Hâkimliği kararının gerekçesiz olduğunu, açılan benzer davalarda farklı kararlar verildiğini, yargılama devam ederken yasa değişikliği ile itiraz merciinin değiştirildiğini, tekzip yargılamasının kişilik haklarına saygı çerçevesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi"nin (Sözleşme) 6. maddesinin kapsamında olduğunu ve dolayısıyla yapılan yargılanmanın bu maddede güvence altına alınan ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) içtihatlarıyla geliştirilen yargılama ilkelerine uygun olmadığını, yargılamada iddialardan ve dava dilekçesi ile eklerinin içeriğinden bağımsız karar verildiğini; haber içeriğinde görevden alma hariç diğer iddiaların gerçek dışı ve hayal mahsulü olduğunu, hiçbir maddi bulgu ile desteklenmediğini, iftira ve hakaret niteliğinde olduğunu, doğrudan haysiyet ve şerefi ile maddi ve manevi bütünlüğüne saldırı mahiyetinde olduğunu, masumiyet karinesini ihlal ettiğini, ifade özgürlüğünün sınırının aşıldığını, ifade özgürlüğünün sınırsız olmadığını, AİHM kararlarında da belirtildiği gibi ifade özgürlüğünün kullanımının aynı zamanda kullanıcıya bazı ödev ve sorumluluklar yüklediğini, başvuru konusu olayda şeref ve haysiyetine saygı hakkı ile gazetenin ifade özgürlüğü arasında makul bir denge gözetilmediğini belirterek Sözleşme"nin 6. ve 8. maddeleri ile Anayasa"nın 17. ve 36. maddelerinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

16. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun; hakkında yapılan haberin gerçeği yansıtmadığını, haberde geçen sözlerin tahkir içerdiğini, şeref ve itibarın korunması hakkının ihlal edildiğini belirterek Anayasa’nın 17. ve 36. maddelerinin ihlal edildiği iddialarının temel olarak hakkındaki habere yönelik tekzip talebinin reddine karar verilmesi nedeniyle şeref ve itibarının korunması başlığında toplandığı ve şikâyetin Anayasa’nın 17. maddesinde düzenlenen kişilik haklarının korunması kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

17. Başvuru konusu olaya uygulanabilecek ilkeler ilk olarak Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu tarafından Ahmet Oğuz Çinko ve Erkan Çelik kararında ortaya konulmuştur. Hukuk sistemimizde cevap ve düzeltme hakkının, başvurudaki gibi 5187 sayılı Kanun"un 14. maddesindeki usule uyarak sulh ceza hâkimliklerine başvurmak suretiyle veya hukuk mahkemelerinde açılacak nizalı dava yolu ile kullanılabilmesi mümkündür. Sulh ceza hâkimlikleri tarafından verilen kararlar, basın yolu ile kişilik hakkının ihlali nedeniyle açılan diğer ceza veya hukuk davalarında bir kesin hüküm teşkil etmemektedir. Tekzip metninin yayımlanması bir müeyyide niteliği taşımasına rağmen bu hakkın kullanılması ya da kullanılmaması, hak sahibinin bu nedenle diğer dava haklarını kullanmasını etkilememektedir (Ahmet Oğuz Çinko ve Erkan Çelik [GK], B. No: 2013/6237, 2/7/2015, § 51).

18. Başvurucunun şeref ve itibarına gerçek dışı basın açıklaması ile hukuka aykırı olarak yapılan müdahalenin 5187 sayılı Kanun"un 14. maddesi gereği çelişmeli bir yargılama yapılmadan, gecikmeksizin ve süratle bertaraf edilmesi ihtiyacı ortaya konulabilmiş değildir. Somut başvuruya konu ihlal iddiasında, diğer ceza veya hukuk yollarının daha yüksek başarı şansı sunabilecek, kullanılabilir ve etkili başvuru yolları olduğu anlaşılmaktadır.

19. Açıklanan nedenlerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde bırakılmasına 22/6/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.