Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/2942 Esas 2022/3005 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi :İş Mahkemesi


Dava, davalı işveren nezdinde "gemi adamı" olarak geçen çalışmaların 506 sayılı Yasanın Ek 5 madde hükmü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğinin tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece, bozma ilamına uyularak yapılan yargılama neticesinde ilâmında belirtildiği şekilde davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hükmün, davalılar avukatları tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Mahkemece uyulan bozma ilamında “ Mahkemece, davacının davaya konu yaptığı sürenin tamamı bakımından, bakıma giren deniz araçlarının kayıtlarının tutulduğu defter ve belgeler,Liman kayıtları, davacının işyerindeki çalışmasına ilişkin bilgileri içeren şahsi sicil dosyası, çalışmaların kayıt altına alındığı belgeler celbedilmeli, bu işleri kayıt altına alan kişi/kişilerin beyanları, sigortalının görevlendirmesini yapan yetkilinin beyanları alınmalı, varsa puantaj listeleri ve diğer kayıtlar da dikkate alınmak suretiyle ayrıntılı araştırma yapılmalı, davacının yaptığı işin niteliği, geminin seferde veya limanda bulunduğu sırada denizde eylemli çalışma olarak gerçekleşen çalışma süreleri yukarıda sıralanan maddi ve hukuki olgular ışığında duraksamaya yer vermeyecek biçimde tespit edilmeli, varılacak sonuca göre itibari hizmeti gerektirir çalışma süreleri tereddütsüz belirlenerek karar verilmesi...” gerektiği belirtilmiştir.
Davalı işverene ait "..." adlı gemide gemi adamı konumunda geçen çalışmaların, 506 sayılı Yasanın Ek 5. maddesi uyarınca itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektirir koşullarda geçtiğinin tespitine ilişkin davanın yargılaması sonucunda, davalı işverene ait işyerinde 01.12.1987-31.08.1992 tarihleri arası dönemde geçen çalışmaların 506 sayılı Yasanın Ek 5 madde hükmü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğinin tespitine karar verilmiştir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren Geçici 7.maddesinde, bu Kanunun yürürlük tarihine kadar 506 sayılı, 1479 sayılı, 2925 sayılı, bu Kanun ile mülga 2926 sayılı, 5434 sayılı Kanunlar ile 506 sayılı Kanunun Geçici 20.maddesinde yer alan sandıklara tâbi, sigortalılık başlangıçları ile hizmet süreleri, fiilî hizmet süresi zammı, itibarî hizmet süreleri, borçlandırılan ve ihya edilen süreler ve sigortalılık sürelerinin, tabi oldukları kanun hükümlerine göre değerlendirileceği yönündeki hükmün öngörülmüş olması ve kanunların geriye yürümemesi (geçmişe etkili olmaması) kuralı karşısında, uyuşmazlığa uygulanacak olan mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun EK.5.maddesinin 3395 sayılı Kanunla değişik biçiminde bir gemi adamı, gemi ateşçisi, kömürcü ve dalgıcın itibari hizmetten yararlanılabilmesi için çalışmalarının “denizde” geçirilmesinin koşul olduğu hükme bağlanmıştır.
Kanunda öngörülen denizde geçirilmesi gereken hizmetten amaç ise, geminin denizde seyir veya seferde olduğu süreler ile bunun uzantısı geminin limanda bulunduğu sırada, fiilen gemide görevli olarak geçirilen ve denizle bağlantının kopmadığı çalışmalardır (HGK 07.02.2001 t., 2001/21-20 E., 2001/110 K., 23.10.2013 t. 2013/10-176 E., 2013/1477 K.). Aksinin kabulü, gemide çalışanların koşulsuz olarak itibari hizmetten yararlanabileceği sonucunu doğurur ki, bu durum Kanunun açık metnine ve Kanun Koyucunun iradesine aykırıdır. Geminin seferde veya limanda beklediği sürede denizde geçen eylemli çalışma süresinin; gemi ve liman kayıtları, işveren nezdindeki belgeler, işveren tarafından denizde yürütülen faaliyetin kapsam ve kapasitesi de gözetilerek, sunulan kanıtların değerlendirilmesi sonucunda, çelişkiden uzak olarak belirlenmelidir.
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ... Liman Başkanlığı'nın 09.05.2017 tarihli cevabi yazısı ile ... (...) isimli geminin seyir Gemi Adamları Listesini göndermiş olup yapılan incelemede davacı ...'ın 11.05.1992, 16.11.1990, 27.07.1990, 22.06.1990, 01.05.1990, 19.01.1990, 23.10.1989, 03.03.1989, 18.07.1988, 17.07.1988, 22.06.1988, 03.05.1988 tarihli listelerde miço, gemici, usta gemici olarak yer aldığı, 58799809 sayılı yazısında M/V ...isimli geminin ... Liman Başkanlığının liman idari sahasında tamir ve bakım gördüğüne dair herhangi bir bilgi ve belgeye rastlanılmadığı, 08.12.2001 tarihli Deniz Kaza Raporunda ...Transport Denizcilik A.Ş. ye ait ...isimli geminin 08.12.2001 tarihinde Sinop limanı açıklarında kuvvetli fırtına nedeniyle parçalanarak battığı anlaşılmaktadır.
Mahkemece, geminin batması nedeniyle bozma kararında belirtilen defter ve belgelerin celp edilemediği anlaşılmakla birlikte, ... Liman Başkanlığının yazısından 1987-1992 tarihleri arası ...... Denizcilik A.Ş’ye ait kalkavan gemisi ile bağlama limanı olan ...’dan Samsun, Hopa, ..., ..., ..., ...… vs. limanlara seferler düzenlendiği, bağlama limanı kayıtları celp edilmekle varma limanı kayıtlarının celp edilmediği eksik inceleme sonucu karar verildiği anlaşılmaktadır.
Mahkemece, geminin varma limanına ilişkin kayıtlarda celp edilerek bağlama limanından, varma limanına kadar geçen süre, varma limanında geçen süre, varma limanında bağlama limanı geliş süreleri gözetilerek, geminin denizde seyir veya seferde olduğu süreler ile bunun uzantısı geminin limanda bulunduğu sırada, fiilen gemide görevli olarak geçirilen ve denizle bağlantının kopmadığı sürelerin tespit edilerek infaza uygun karar verilmelidir.
O halde, davalılar vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ...Transport Denizcilik A.Ş.'ye iadesine 03.03.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.