Danıştay 13. Daire 2021/3453 Esas 2022/799 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2021/3453
Karar No:2022/799


TEMYİZ EDENLER : 1. (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …
2. (DAVACI) : … HES Elektrik Üretim A.Ş.
VEKİLİ : Av. …


İSTEMİN KONUSU: … Bölge İdare Mahkemesi … İdarî Dava Dairesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, Akçay HES Projesi işinin Su Kullanım Hakkı Anlaşmasının 20. maddesine göre belirlenen ortak tesis bedelinin 4. taksit tutarı olan 16.067.120,57-TL'nin ödenmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi'nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; dava konusu işlemde, "planlama raporunun hazırlandığı 1989 yılından bugüne kadar ortak tesislerden yararlananlarda bir eksilme veya ilave olma durumu olmadığından değişimin de söz konusu olmadığı, ayrıca enerji tesisinin özelliklerinde de herhangi bir değişiklik bulunmadığı, bu durum hakkında ihtisas birimlerince su kullanımları da dikkate alınarak hesap yapıldığı, aynı hisse oranları olduğunun tespit edildiği ve konu hakkında bir tablo hazırlandığı" belirtilerek dava konusu taksit tutarının ödenmesinin istenilmesine ilişkin işlemin tesis edildiği görülmekte ise de; sözü edilen tabloda, yukarıda belirtilen Su Kullanım Anlaşmasının 15. maddesindeki kriterler yönünden, özellikle su kullanım miktarlarına ilişkin bir verinin ve detaylı bir hesaplamanın yer almadığı, yalnızca ÜFE ve TÜFE oranları üzerinde yeniden değerleme yapılmak suretiyle dava konusu taksit tutarına ulaşıldığı, anlaşma maddesinde belirtildiği gibi enerji tesislerinin özellikleri yönünden de bir hesaplama yapılmadığı, yine Akçay HES Projesi işinin Su Kullanım Hakkı Anlaşmasının 20. maddesine göre belirlenen ortak tesis bedelinin 1. taksiti için açılan ve Danıştay Onüçüncü Dairesi'nin 2018/3991 esasına kayden görülmekte olan davada Dairece yapılan ara kararına davalı idarece verilen … tarih ve … sayılı cevabî yazıda; Bozdoğan Akçay Planlama Raporundaki maliyet taksimi, Ayrılabilir Giderler Arta Kalan Faydalar Metodu (Bu metodun uygulanabilirliği de değerlendirilmek suretiyle) kullanılarak yeniden hazırlandığı, henüz maliyet taksimi hesaplarının sonuçlanmadığının belirtildiği, bu durumda, Akçay Hidroelektrik Santralinin Su Kullanımına İlişkin İşletme Esasları Hakkında Anlaşma'nın 15. maddesinde yer alan, "idare tarafından ortak tesislerin enerji hissesi katılım payının, enerji tesisinin özellikleri ve gelişen su kullanımları da göz önünde bulundurularak hesaplanacağı" yönündeki düzenleme doğrultusunda bir hesaplama yapılmadan Akçay HES - Ortak Tesis Bedeli Katılım Payı 4. Taksit Ödemesi konulu işlemin tesis edildiği anlaşıldığından, dava konusu işlemde bu yönüyle hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'nce; DSİ tarafından inşa edilen "Aydın-Bozdoğan-Akçay Projesi" kapsamında planlanan Akçay HES projesinin ortak tesis katılım payı hesabının 04/07/2012 tarih ve 28343 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğe göre güncellenen 2014 tarihli taslak su kullanım hakkı anlaşmasının "Geri ödeme esasları, hesaplama şekli ve ödenmesi" başlıklı 20. maddesi ve anılan Yönetmeliğin 16. maddesiyle, aynı Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-1 Hidroelektrik Enerji Üretim Tesisinin Su Kullanımı Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma (Örnek)’nın 21. maddesinde öngörülen metot kullanılarak Yönetmeliğe uygun şekilde, "ortak tesislerin ihaleye esas ilk keşif bedeli (varsa keşif artış oranı), "tesisin DSİ tarafından yapılan kısmının lisans süresince amortismanına tekabül eden değer", "TEFE/ÜFE katsayısı-su kullanım hakkı anlaşması tarihine güncelleme" ve "kamulaştırma bedelinin güncellenmiş değeri" esas alınmak suretiyle bir hesaplama yapılması gerekirken, davalı idarenin 30/09/2020 tarihli ara kararımıza verdiği cevaptan da görüldüğü üzere Akçay HES ortak tesis bedeli hesaplamasında amortisman oranının kullanılmadığı, amortisman oranının, tesis ömrünün 50 yıl baz alınarak, % Amortisman Oranı= [1-(SKHA imzalandığı yıl - ortak tesisin işletmeye alındığı yıl) / Tesisin ömrü (50 yıl)] formülü ile bulunduğu, Akçay HES için ilgili şirket ile 26/03/2003 tarihinde SKHA imzalandığından amortisman oranının 1 olduğunun belirtilmiş olması karşısında, ortak tesis katılım payı hesaplamasında anılan Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-1 Hidroelektrik Enerji Üretim Tesisinin Su Kullanımı Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma (Örnek)’nın 21. maddesinde belirlenen "tesisin DSİ tarafından yapılan kısmının lisans süresince (..... Yıl) amortismanına tekabül eden değer ......... yılı birim fiyatları ile .......x ..... = .................... TL'dir. Şirket tarafından DSİ'ye ödenmesi gereken bedel, bu değerin enerji payına isabet eden miktarı olan %........x ............... x …..(TEFE/ÜFE katsayısı-su kullanım hakkı anlaşması tarihine güncelleme) +........... (ortak tesise ait kamulaştırma bedelinin enerji hissesine düşen TEFE/ÜFE ile güncellenen miktar) =.......... TL 'dir" metodunda belirtildiği şekilde tesisin DSİ tarafından yapılan kısmının lisans süresince (..... Yıl) amortismanına tekabül eden değeri kullanılmadan hesaplama yapıldığı anlaşıldığından, anılan Yönetmelik hükmünde belirtilen formülasyona uyulmadan yapılan ortak tesis katılım payı hesaplamasında ve 4. taksit tutarı olan 16.067.120,57-TL'nin ödenmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemde hukuka uygunluk, dava konusu işlemin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında ise sonucu itibarıyla hukukî isabetsizlik bulunmadığı sonucuna varılarak belirtilen gerekçeyle istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, davacı şirket ile SKHA’nın 26/03/2003 tarihinde imzalandığı, ancak tesislerin bu tarihten sonra işletmeye alındığı, amortisman hesabının yıpranma payının hesaba katılması için yapıldığı, anlaşma tarihinde işletme hâlinde bulunan tesis olmadığından yıpranmış bir tesisten de bahsedilemeyeceği, bu nedenle bu değerin 1 olarak alındığı, konuya ilişkin ilk düzenlemenin 21/02/2015 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelikte yer aldığı, aynı düzenlemeye 15/06/2019 tarihinde yayımlanan Yönetmelikte de yer verildiği, buna göre ortak tesisin SKHA’nın imzalandığı yılda işletmeye alınmamış olması hâlinde bu oranın hesaplamalarda 1 olarak alınacağı kuralına yer verildiği ileri sürülmektedir.
Davacı tarafından, ortak tesis bedelinin hesaplanmasının irdelenmesi ve denetlenmesinin tamamen teknik bir konu olup birkaç boyutta bilirkişi incelemesi yaptırılması gerektiği, bunun yerine davalının beyanları uyarınca karar verildiği, planlanan inşaat süresi 4 yıl olmasına karşın inşaatın 22 yılda bitirildiği, bu maliyetin inşaat süresinin uzamasında hiçbir kusuru olmayan kendilerine yüklendiği, Akçay Hes enerji hissesinin hesaplamasının yanlış olduğu, Bozdoğan ovası sulaması sol anakanal ikmal inşaatı giderlerinin hesaplamadan çıkarılması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, taraflar arasındaki su kullanım hakkı sözleşmesinin 20. maddesi uyarınca değişen mevzuatın tarafları bağlayacağı, sözleşme hürriyeti ya da mülkiyet hakkının ihlâl edilmediği, amortisman hesabında esas olanın işletmeye alınma tarihi olduğu, davacının temyiz iddialarının hukuka uygun olmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
Davacı tarafından, davalı idarenin temyiz iddialarının hukuka uygun olmadığı, ortak tesislerin 22 yılık inşaat süresi nedeniyle oluşmuş yıpranmasının yani amortisman hesabının yapılmadığının ortaya çıktığı, somut uyuşmazlığın kendisine özgü gerçekliklerin göz ardı edilmemesi gerektiği, bakılan davadan sonra yürürlüğe giren yönetmeliğin somut uyuşmazlıkta uygulanamayacağı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'NIN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
01/08/2002 tarihinde … Enerji Elektrik Üretimi Otoprodüktör Grubu A.Ş ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı arasında "Otoprodüktör Statüsünde Üretim Tesisi Kurulması, İşletilmesi ve Enerji fazlasının Satışına İzin Verilmesine İlişkin Sözleşme" imzalanmıştır. Sözleşmenin 4. maddesinde, … Enerji Elektrik Üretimi Otoprodüktör Grubu A.Ş'nin 27,75 MW kurulu gücündeki otoprodüktör statüsünde Akçay Hidroelektrik Santralinin kendi ve/veya ortaklarının ihtiyacı olan enerjiyi üretmek amacıyla kurulacağı, 5. maddesinde sözleşme süresinin 49 yıl olduğu, 13. maddesinde şirketin DSİ ile su kullanım hakkı anlaşması imzaladıktan sonra Bakanlığa gönderileceği belirtilmiştir.
Akabinde DSİ ile … Enerji Elektrik Üretimi Otoprodüktör Grubu A.Ş arasında 26/03/2003 tarihinde Su Kullanım Hakkı Anlaşması (SHKA) imzalanmıştır. 06/05/2009 tarihinde SKHA'nın kurulu güç değişikliğine ilişkin ek mukavalesinin 2. maddesine göre, … Enerji Elektrik Üretimi Otoprodüktör Grubu A.Ş ile DSİ arasında imzalanan su kullanım hakkı anlaşmasının 31,98MWm/28,78MWm kurulu güçle … HES Elektrik Üretim A.Ş. unvanıyla devam edeceği kararlaştırılmıştır.
14/08/2009 tarihinde uyuşmazlığa konu HES tesisi işletmeye alınmış, tesisin işletmeye başlama tarihinden 5 yıl sonra 14/08/2014 tarihinde davacı şirketin ödemesi gereken ortak tesis enerji katılım payı hesaplanarak 1. taksit ödemesi için şirkete yazı gönderilmiştir.
Bu süreçten ayrı olarak, davacı şirket tarafından ortak tesis enerji hissesi geri ödemelerinin mücbir sebeple ertelenmesi istemiyle yapılan başvuru üzerine … tarih ve … sayılı Genel Müdürlük Olur'u ile geri ödemeye başlama tarihi 27/07/2016 olarak belirlenmiştir.
Davalı idarece ortak tesis katılım payı 4. taksit tutarı olan 16.067.120,57-TL'nin ödenmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlem tesis edilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
DSİ ile davacı şirket arasında Su Kullanım Hakkı Anlaşması (SKHA) 26/03/2003 tarihinde imzalanmıştır. 2003 tarihli SHKA'nın 5. maddesine göre, "Çeşitli nedenlerle santrale beklenenden az su gelmesi veya suyun az olduğu süre içinde santralin çalıştırılmaması durumunda şirket tarafından DSİ'den herhangi bir talepte bulunulmayacaktır", 6. maddesinde, "Hidroelektrik santrali için şirket tarafından hazırlanan ve DSİ'ce görüş bildirilen fizibilite kapsamında olabilecek yetersiz etüt ve değerlendirmelerden dolayı ileriki aşamalarda hidrolojik, jeolojik, teknik, çevresel, sosyal ve ekonomik yönden oluşabilecek her türlü olumsuz sonuçtan yalnız şirket sorumludur. Şirket tarafından kurulacak hidroelektrik enerji üretim tesislerinin yatırımında doğabilecek her türlü hidrolojik, jeolojik, teknik, çevresel, ekonomik ve mali riskler ile doğal afet riski şirket tarafından yüklenilecektir".; 14. maddesinde, "Tabii afet ve jeolojik nedenlerle meydana gelebilecek hasarlar sonucu santrallerin üretim dışı kalması halinde şirket DSİ'den herhangi bir tazminat talebinde bulunmayacaktır"; 15. maddesinde, "DSİ'ce inşaatı sürdürülmekte olan, Bozdoğan-Akçay Projesi kapsamında yer alan Akçay HES için DSİ'ye ödenmesi gereken ortak tesislerin enerji katılım payı, ortak tesislerin inşaatının DSİ'ce tamamlanarak kesin hesabın çıkarılmasını müteakip enerji tesislerinin özellikleri ve gelişen su kullanımları da göz önünde bulundurularak DSİ'ce yapılacak maliyet taksim hesapları sonucunda belirlenecek enerji hissesi oranı ve santralin işletme süresi dikkate alınarak hesaplanacaktır. Şirket tarafından DSİ'ye ödenmesi gereken bu bedel DSİ çeviri fiyat indeksleri esas alınarak DSİ'ce kesin hesap çıktıktan sonraki ödeme yılına getirilecek ve Yönetmelikte belirtildiği üzere 10 yılı aşmayacak süre içerisinde, devlet borçlarının ödenmesinde uygulanacak faiz haddi üzerinden DSİ Merkez Saymanlığı'na yatırılacaktır", 20. maddesinde, "Bu anlaşma hükümleri 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile bu Kanunda yapılabilecek her türlü değişikliğe dayalı olarak çıkarılacak yönetmelik ve tebliğ hükümleri doğrultusunda değiştirilecektir. Benzer şekilde diğer ilgili mevzuatta meydana gelebilecek değişiklikler de anlaşmaya aynen yansıtılacaktır. Ancak mevzuat değişikliği nedeniyle şirket DSİ'den herhangi bir talepte bulunamaz" kuralı yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden, DSİ ile davacı şirket arasında Su Kullanım Hakkı Anlaşması'nın (SKHA) 26/03/2003 tarihinde imzalandığı, ortak tesis enerji katılım payına ilişkin hesaplamanın ve ilk taksitin ödenmesine ilişkin işlemin ise 14/08/2014 tarihinde tesis edildiği, sonrasında kalan taksitlere ilişkin işlemlerin her yıl ayrıca tesis edildiği, ortak tesis enerji katılım payı bedelinin 4. taksit tutarı olan 16.067.120,57-TL'nin ödenmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı görülmektedir.
Öte yandan, Akçay HES ortak tesis enerji katılım payı 2. taksit ödemesine (10.386.200,61-TL) ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istemiyle açılan davada … İdare Mahkemesi'nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı karara yönelik istinaf başvurusu; dava konusu işlemde hukuka uygunluk, dava konusu işlemin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında sonucu itibarıyla hukukî isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı ile reddedilmiş; Bölge İdare Mahkemesi'nin anılan kararı ise Dairemizin 02/03/2022 tarih ve E:2021/3608, K:2022/797 sayılı kararı ile bozulmuştur.
Bu itibarla, ortak tesis enerji katılım payı 2. taksit ödemesine ilişkin uyuşmazlıkta Dairemizin bozma kararı üzerine Bölge İdare Mahkemesince verilecek karar, katılım payı 4. taksit ödemesine ilişkin işbu davanın sonucunu etkileyecek nitelikte olduğundan, dava konusu işlemin iptali yönündeki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin gerekçeli olarak reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerekmektedir.


KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
2. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdarî Dava Dairesi'ne gönderilmesine, 02/03/2022 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.